433. De ontologie van het kwaad (V, slot)
De afgelopen weken heb ik mij gebogen over het fenomeen van het kwaad, geïnspireerd door literaire verbeeldingen van het thema in Paradise Lost, Dr. Jekyll and Mr. Hyde en The Confessions of a Justified Sinner. Vorige week bereikte die analyse een tussentijdse, voorlopige conclusie. Kort gezegd: kwaad is een mogelijkheid in de Ontwerp Ruimte van het leven, die werkelijk is geworden nadat dieren wederzijdse samenwerking hadden ontdekt, sociaal-morele emoties hadden ontwikkeld en het vermogen hadden gekregen om op hun handelingen en de bijkomende emoties te reflecteren. De eerste twee...
Read More432. Ontologie van het Kwaad (IV)
Wat is het Kwaad? (Of is ‘het kwaad’, met kleine letter, toepasselijker?) Is het slechts het niet kennen van het goede, zoals Socrates dacht? Of, in de woorden van Augustinus, puur de afwezigheid van het goede? Of is kwaad het niet bevolgen van de catgorische imperatief (Kant)? Filosofen en theologen hebben de laatste duizenden jaren geprobeerd om het kwaad te begrijpen, grotendeels vanuit een bepaalde openbaring – een verhaal over God. Redenerend over de aard van een volmaakte, almachtige en goede Schepper kwamen ze vervolgens vaak in problemen als ze al het overvloedige...
Read More431. Ontologie van het Kwaad (III)
Hoe is de moraal in de wereld gekomen? Hoe komen we aan begrippen als goed en kwaad? Hoe komt het dat we morele oordelen vellen, een geweten hebben, ons schamen? Dit is een ingewikkelde vraag, maar misschien vinden we een ingang als we proberen te analyseren hoe een verschijnsel als altruïsme mogelijk is geworden – in een wereld waarin het vanzelfsprekend lijkt dat iedereen uit eigenbelang handelt. Vorige week heb ik al verklapt dat volgens mij morele overwegingen (redenen, gedragingen) behoren tot de vrij zwevende redenen (free floating rationales, de term is van filosoof Daniel...
Read More430. Ontologie van het Kwaad (II)
In 1941 schreef de Argentijnse auteur Jorge Luis Borges een verhaal over een denkbeeldige bibliotheek, De Bibliotheek van Babel, die alle mogelijke boeken van het universum bevat. De opslag bestaat uit duizenden (of miljoenen, of oneindig veel) zeshoekige ruimtes (zoals in een honingraat) verbonden door luchtkokers en gevuld door balkons met boekenrekken. Wanneer je aan de reling van die balkons staat en naar boven of beneden kijkt, zie je nergens een einde. En niemand heeft ooit een zeshoek gevonden die niet door zes andere hexagons omgeven is. Bewoners van de bibliotheek speculeren over de...
Read More429. Ontologie van het kwaad (I)
Naar het schijnt heeft de Schotse auteur Robert Louis Stevenson zijn beroemde werk The Strange Case of Dr. Jekyll and Mister Hyde twee keer geschreven. Eerst raffelde hij het werk in drie dagen af, nadat hij het basisidee in een droom had gekregen. Als ‘eenvoudig’ misdaadverhaal liet hij het werk aan zijn vrouw Fanny lezen, die adviseerde het als een allegorie van menselijk goed en kwaad te herschrijven. Stevenson verbrandde de eerste versie en schreef, opnieuw in een paar dagen, een nieuwe – het verhaal dat we nu kennen. De plot zal iedereen bekend zijn: De Londense arts...
Read More428. Satan verloren
Vorige week besprak ik hoe onze ideeën over ‘hogere’ of ‘lagere’ wezens gebaseerd zijn op onze projecties vanuit de middle earth die wij bewonen, en hoe die projecties op engelen en duivels ons kunnen leren over de mensen die wij zijn. Met name als de hemel en de hel worden beschreven door een genie als John Milton, die in Paradise Lost meesterlijke inzichten biedt over het Kwaad. Vorige week ging het vooral over het kwaad in de mens, geïllustreerd door de zonde van oermoeder Eva, en hoe feilloos Milton die weet te beschrijven. Eva is namelijk, zoals de meeste mensen,...
Read MoreGeef een filosofisch gesprek cadeau!
