496. De ultieme hamartia (II)
Vorige keer besprak ik de omgang met de dood volgens melodramatische plots: Het Monster Overwinnen, Vodden Tot Vermogen, Queeste, Reis en Terugkeer, Wedergeboorte. Ik stelde daarbij dat elk van deze manieren van omgang faalt, omdat ze worden gedoemd door de hamartia, de misvatting, die elke melodramatische plot vormgeeft. En ik analyseerde de plot van de Dood als Monster. Deze keer wil ik twee andere plots aan de orde stellen: Vodden Tot Vermogen en Queeste, met hun bijbehorende hamartiae: 1) succes = onsterfelijkheid en 2) onsterfelijkheid...
read more495. De ultieme hamartia (I)
Recentelijk heb ik op deze plek meerdere malen geschreven over de notie van hamartia, het begrip uit Aristoteles’ analyse van tragedies. De tragische held, zo luidt deze analyse, komt in een tragische situatie terecht omdat hij of zij een fataal gebrek aan kennis heeft, aan inzicht, aan ervaring. De held(in) koestert een bepaalde misvatting, maakt een redeneerfout of laat zich beïnvloeden door foutieve vooroordelen. Ik heb daarbij beschreven hoe elke tragedie begint als een melodrama – een plot met een bepaalde hamartia waarin de...
read more494. Dagverlichting: hemelse sferen
Ga rustig zitten. Kijk eens om je heen. Hoe is het licht? Vertellen je zintuigen je hoe laat het is, welke tijd van het jaar? Wat hoor je? verkeer of vogels? Is het lekker warm, of zit je een beetje te kleumen? Of is het eigenlijk te warm, of te vochtig?Hoe voel je jezelf? Fit, of een beetje under the weather? Ben je relaxt, of voel je jezelf een beetje opgejaagd? Hier is een moment voor jezelf. Lees eerst het volgende verhaal: De droom van Scipio – Cicero De Romeinse veldheer Publius Cornelius Scipio droomde op een nacht van zijn...
read more493. De Hamlet van Twente
Vorige week heb ik al omschreven hoe moeilijk het is om uit het kader van een melodramatisch plot te stappen. Om te zien dat je jezelf hebt vastgebeten in een kansloze zaak, een doodlopende weg bent ingeslagen en onafwendbaar een tragisch einde tegemoet gaat. Zolang je namelijk in het melodramatische kader gevangen zit, geloof je dat jij de held bent en de ander het monster, dat jij zult overwinnen en dat er een pot goud wacht aan het einde van de regenboog. Je gelooft, met andere woorden, dat het monster definitief overwonnen kan worden,...
read more492. Slachtoffer van hamartia
Zoals ik eerder meerdere malen heb betoogd, denk ik dat tragedies beginnen doordat mensen zich in een melodramatisch plot vastbijten totdat ze er niet meer uit kunnen komen. Mensen houden hun blik gericht op het doel waarvan ze denken dat het alles overtreft, alles rechtvaardigt – tot ze er achter komen dat ze zich vergist hebben en dat ze zich op een doodlopende weg bevinden. De vijf belangrijkste plots waar mensen zich in kunnen verliezen zijn die van Het Monster Overwinnen, Vodden Tot Vermogen, Queeste, Reis En Terugkeer en...
read more491. Van melodrama tot komedie
Vorige week heb ik op deze plek betoogd dat tragedies ontstaan wanneer de hoofdpersonen zich vastbijten in hun melodramatische vooronderstellingen en plots. Uiteindelijk krijgen we dan een situatie van radicalisatie, een onverzoenlijke strijd en een tragische situatie van lose-lose. In melodrama’s – of beter, melodramatische tragedies – staren mensen zich blind op winnen en verliezen, volhouden en opgeven, begin en eind van een conflict. De vijand is altijd extern, buiten het eigen ik of de eigen groep, en altijd een monster...
read more490. Tragische melodrama’s
Ik heb op deze plek al vaker geschreven over melodrama’s – en over de tragische gevolgen wanneer mensen vastlopen in een specifiek melodramatisch plot. Op een bepaalde manier lijkt mij zelfs elke tragedie een gevolg van het vastzitten in een melodrama. Laat ons nog eens de principes van melodramatisch denken herhalen: De protagonist van het melodrama is louter goed of louter slecht, geen mix van beide. Hij of zij vecht daarom ook nooit tegen zichzelf, maar altijd tegen iets van buiten: een ‘slechterik’, een vijandige groep, een...
read more489. Dagverlichting: belofte
Ga rustig zitten. Kijk eens om je heen. Hoe is het licht? Vertellen je zintuigen je hoe laat het is, welke tijd van het jaar? Wat hoor je? verkeer of vogels? Is het lekker warm, of zit je een beetje te kleumen? Of is het eigenlijk te warm, of te vochtig?Hoe voel je jezelf? Fit, of een beetje under the weather? Ben je relaxt, of voel je jezelf een beetje opgejaagd? Hier is een moment voor jezelf. Lees eerst het volgende verhaal: De dochter van Jefta Jefta was de zoon van een boer in Gilead, de dapperste uit hun volk. Toen de Ammonieten het...
read more488. Life goes on
Waarom is de plot van Komedie de populairste plot uit onze cultuur? Waarom zijn we zo gek op het schema van jongen vindt meisje, jongen raakt meisje kwijt (vanwege ouders, of rivaal, of omstandigheden), jongen vindt meisje terug – en ze leven nog lang en gelukkig? (Of tegenwoordig met de geslachten verwisseld en de vrouw als heldin en hoofdrolspeler.) Ik denk dat ik het weet. Komedie is onze ‘oerplot’ omdat de weg van de komedie op een bepaalde manier die van het leven zelf is. Life is a comedy. Het leven is een komedie...
read more487. Waarom zat ik er zo naast?
Afgelopen maanden analyseerde ik op deze plek enkele malen de Amerikaanse verkiezingsstrijd en mijn insteek was dat het daarbij ging om het vertellen van het meest populaire en steekhoudende verhaal. Ik ging er daarbij van uit dat het populairste plot uit onze cultuur, dat van de komedie, het winnende verhaal zou zijn. En omdat de democratische kandidaten, Kamala Harris en Tim Walz, dat komische plot vertegenwoordigden, dacht ik dat zij zouden winnen. In augustus/september, toen het democratische verhaal dominant was, was ik daar wel iets...
read more