385. Wat verdienen wij?
De psalmen in het Oude Testament staan vol van passages die de slechtheid van het menselijke ras uitdrukken. “Allen zijn zij afgeweken, tezamen ontaard, er is niemand die goed doet, zelfs niet één” stelt Psalm 14:3 (en herhaalt Psalm 53:4)). Twee verzen eerder staat er: “Zij bedrijven gruwelijke en afschuwelijke misdaden, niemand is er, die goed doet.” En Psalm 143:2 smeekt God: “ga niet in het gericht met uw knecht, want niemand die leeft, is voor u rechtvaardig.” Gods rol als rechter heeft een voorname plaats in het hele Oude Testament (Psalm 7:12...
Read More384. Genade voor recht
De afgelopen weken heb ik op deze plek geschreven over verantwoordelijkheid en verdienste, en over de manier waarop die begrippen samenhangen. Die analyse was geïnspireerd door de twee onsterfelijke tragedies van Sofokles over de ongelukkige koning van Thebe, Oedipus. Oidipous Turannos en Oidipous epi Kolonoi tonen ons een omgang met verantwoordelijkheid die vreemd is aan onze moderne intuïties – en daarom zo verhelderend is. Sofokles’ Oedipus leeft gedeeltelijk in een economie van verdienste en blaam, beloning en straf – een ‘spel’ waarin de regels van het...
Read More383. Meer dan wat je verdient
Afgelopen week besprak ik Sofokles’ stuk Koning Oedipus en hoe dit een perspectief biedt op het aanvaarden of ontlopen van verantwoordelijkheid. Oedipus’ houding is er eentje van aanvaarding – hoewel hij in zelfverdediging zijn vader heeft gedood en in onwetendheid zijn moeder heeft gehuwd accepteert hij dat deze daden hem schandmerken in de ogen van mensen en goden, en om niemand meer in de ogen te hoeven kijken steekt hij deze uit. Met Oidipous Turannos is echter niet het laatste woord gezegd over Oedipus – niet door Sofokles en niet door de hele westerse traditie,...
Read More382. Anti-Oedipus
In zijn roman De Ondraaglijke Lichtheid van het Bestaan voert Milan Kundera een chirurg op die na de inval van de Russen in Tsjecho-Slowakije om politieke redenen zijn baan verliest. Een tijd eerder heeft hij namelijk, tijdens de Praagse lente, een kritisch artikel over communistische leiders geschreven – en dat weigert hij na de invasie in te trekken. Het artikel van chirurg Tomas vergelijkt communistische machthebbers met de oude Griekse koning Oedipus. Toen Tsjechen zich in de lente van 1968 vrij voelden om kritiek te uiten, beschuldigden ze de communistische coupplegers van na de...
Read More381. Wij zijn vrij. Punt.
De laatste jaren hebben wetenschappers op meerdere podia betoogd dat de vrije wil niet bestaat. Met name neurologen zijn daarbij zeer luid geweest in hun zogenaamde ‘ontmaskering’ van deze illusie. Middels laboratoriumexperimenten menen ze te hebben aangetoond dat er in het menselijke brein geen ruimte is voor een vrije wil. Wanneer we een wetenschapper vragen waarom een mens iets doet, zal hij wijzen op bepaalde vurende neuronen in de hersenen, op afgifte van hormonen in het bloed, op samentrekkingen van spieren. Volgens onderzoekers als Dick (‘Wij zijn ons brein’)...
Read More380. Dagverlichting: inbedding
Ga rustig zitten. Kijk eens om je heen. Hoe is het licht? Vertellen je zintuigen je hoe laat het is, welke tijd van het jaar? Wat hoor je? verkeer of vogels? Is het lekker warm, of zit je een beetje te kleumen? Of is het eigenlijk te warm, of te vochtig? Hoe voel je jezelf? Fit, of een beetje under the weather? Ben je relaxt, of voel je jezelf een beetje opgejaagd? Hier is een moment voor jezelf. Begin met het lezen van de volgende tekst, en de bijbehorende bezinning. (Uit: Albertus Magnus, Pelgrim van het hart, van Wilhelm Schmidtborn) Met geweld werden Albertus en zijn mede-novicen bijna...
Read MoreGeef een filosofisch gesprek cadeau!
