271. De film van het jaar
De film Joker van Todd Phillips maakte dit jaar grote furore onder critici en andere kijkers en bracht wereldwijd al meer dan een miljard dollar op. Op het festival van Venetië won hij de Gouden Leeuw. Hoofdrolspeler Jaoquin Phoenix is februari a.s. de grote favoriet voor de Oscar voor beste acteur. Joker schildert hoe een ‘gewone’ jongeman, Arthur Fleck, verandert in de mythische boef the Joker, die we kennen uit de Batman-strips en films. De rol is al vele malen gespeeld, door prominente acteurs als Jack Nicholson en Heath...
read more270. Het verschil tussen held en koning
Vorige week besteedde ik aandacht aan een oud beeld, van een in duisternis gebouwde zaal waarin mensen zitten te eten en te drinken. Een beeld dat werd verwoord door de historicus Beda in de achtste eeuw en opgepikt door de dichter Stephen Dobyns twaalf eeuwen later. Dat beeld is dramatisch en archetypisch. Het is het houten hutje in het bos, de eenzame iglo in de sneeuw, de yurt op de oneindige steppe. Het is beschaving omringd door – niet natuur, maar – wildernis. Dit beeld van een voorpost van beschaving vinden we in alle...
read more269. Waar we zijn
Een van mijn favoriete dichters is de Amerikaan Stephen Dobyns. Zijn gedichten zijn vaak kleine, subtiele sfeerbeelden die een bepaalde filosofische gedachte illustreren – of beter: die een filosofische gedachte, in Wittgenstein’s woorden, ’tonen’ maar niet (expliciet) ‘zeggen’. Bij het prachtige gedicht Where We Are zal ik desalniettemin proberen te analyseren wat het gedicht ons te zeggen kan hebben, om het getoonde ‘zegbaar’ te maken. Het gedicht gaat zo (in mijn eigen vertaling): Waar we...
read more268. Slow, slow, quick quick slow
In de noodwet van de regering om de stikstof-crisis te lijf te gaan, staat ook een maatregel waarbij de maximumsnelheid wordt teruggebracht van 130 naar 100 kilometer per uur. Op het eerste gezicht een onschuldige, minimale aanpassing die mensen een paar minuten reistijd kost – maar juist tegen dit voornemen kwam het meeste verzet en regeringspartij VVD maakte duidelijk de ingreep met de grootst mogelijke tegenzin te verdedigen: het was een noodzakelijke #rotmaatregel. Waar zit hem voor de tegenstanders van 100 km/pu nu de pijn? In...
read more267. Van bullshit naar doublethink
Ik heb op deze plek vaker geschreven over bullshit, en hoe onze maatschappij steeds meer door dit verschijnsel wordt overheerst. Daarom begon ik ook het zogenaamde woordenboek van geaccepteerde bullshit, ruim twee jaar gelden, om de verleiding van het verschijnsel in kaart te brengen. Als ik even mag teruggrijpen op eerdere uiteenzettingen: De beste analyse van het fenomeen bullshit komt uit het populaire essay ‘On Bullshit’ van de Amerikaanse filosoof Harry Frankfurt. Frankfurt beschrijft hierin het verschil tussen bullshit en het verwante...
read more266. Patiënten, geen producten
De vorige keer besprak ik de logica van het moderne (land)bouwen en hoe dit proces het karakter van maken heeft verloren. Bouwen of boeren is niet langer een ambachtelijke activiteit – het is sloven geworden, het draaien van radertjes in een industriële vorm van productie. Om te onderzoeken wat hieraan gedaan kan worden, wil ik het vandaag hebben over die twee andere beroepsgroepen die luidkeels protesteren tegen de huidige gang van zaken: onderwijzers en verpleegkundigen. Waarvoor of waartegen betogen deze groepen? Natuurlijk, ze...
read more265. Tijd voor ambachtelijk werken
Afgelopen weken zijn er meerdere grote protesten geweest tegen het beleid van de regering. Betogers vulden het Malieveld in Den Haag: boeren parkeerden er hun tractors, bouwers hun graafmachines. Ogenschijnlijk ging het bij die protesten om de bestaanszekerheid van de betogers, die hun werkzaamheden bedreigd zien door milieuregels. Ik denk echter dat dat alleen de oppervlakte van het probleem is, en dat onder de stikstofcrisis een dieper probleem schuilt. Dat probleem is de logica van het huidige werk in de (land)bouw. De logica van de boeren...
read more264. De held van morgen
In eerdere artikelen over heldenverhalen had ik het over Homeros, Vergilius en Camoens – allemaal dichters die helden uit het verre of recente verleden bezongen. Maar in de tijd van Homeros ontstond er ook een heldenverhaal waarin het over een toekomstige held ging: de messias. Dit heldenverhaal was natuurlijk geen literaire schepping, zoals de Ilias of de Odysseia (maar bedenk ook dat Homeros’ werken samen de ‘heilige boeken’ van het oude Griekenland vormden); en er is ook niet een enkele schepper, zoals de...
read more263. Een stervende metafoor
De vorige keer heb ik het gehad over metaforen en hoe je deze kunt analyseren en evalueren. In het kort: metaforen hebben een impliciete metafysische structuur, ze zeggen iets over hoe we naar de wereld kijken. Die structuur kan dieper of oppervlakkiger zijn, beter of slechter op de werkelijkheid passen. Deze keer wil ik het hebben over een metafoor die al bijna ‘dood’ is, dat wil zeggen dat we bij zijn gebruik bijna niet meer aan de herkomst van de beeldspraak denken, maar alleen aan de abstracte betekenis (zoals bij...
read more262. Wees als water
Bij recente betogingen van Catalaanse separatisten in Barcelona volgden de betogers tactieken die ze hadden afgekeken van protesten in Hongkong. Ze doken op waar de politie afwezig was, om meteen te wijken wanneer het gezag zich toonde – om vervolgens ergens anders weer te hergroeperen. De wendbare wijze van protesteren werd mogelijk gemaakt door het gebruik van sociale media, waar je snel kunt doorgeven waar het protest kansrijk is en waar het tegenstand ontmoet. De gebruikte apps hebben speciale toegangscodes, zodat de overheid ze...
read moreGeef een filosofisch gesprek cadeau!
