334. Over grappen, dromen, muziek … en leeuwen
Vorige week schreef ik over ironie, en over hoe het paradoxale karakter van ironie een ironie-teken onmogelijk maakt. Hoe verleidelijk zo’n teken ook is, om misverstanden te voorkomen. Misverstaan is echter essentieel aan ironie – alleen door mogelijk misverstaan kan er ook een ‘goede verstaander’ zijn. Ironie ‘zegt’: dit is niet zo bedoeld. Maar stel dat je een ironieteken (zoals ยก ) zou toevoegen: dan is het geen ironie meer. Wat dan zeg je eigenlijk: het is de bedoeling dat dit niet zo bedoeld is. Maar...
read more333. Zonder ironie
Al in de zestiende eeuw constateerde onze meester van de ironie, Desiderius Erasmus, dat ironische uitspraken vaak verkeerd, want letterlijk, worden begrepen – en hij vroeg zich af of er niet een bepaalde schrijfwijze uitgevonden moest worden om iets als ironisch te bestempelen. In ons spreken kunnen we ironie uitdrukken door een bepaalde toon, of een blik, maar in het geschreven woord missen we een leesteken dat zegt: pas op, ironie! In de eeuwen na Erasmus hebben vele schrijvers en ontwerpers geprobeerd in deze lacune te voorzien....
read more332. Beroep zonder roeping
Millennials (dat wil zeggen mensen die zichzelf als zodanig afficheren, ikzelf beschouw ‘generatie’ als een onhoudbare categorie) schijnen moeite te hebben met het maken van keuzes in opleiding, loopbaan en relaties. Ze mogen in de huidige maatschappij hun leven zelf gestalte geven, maar die verantwoordelijkheid valt velen zwaar. Keuzestress en FOMO (Fear Of Missing Out) spelen hen parten. Ik heb eerder over deze verschijnselen geschreven en dan met name over het idee van schaarse tijd dat de angst aanjaagt. Tijd is, in onze...
read more331. Wees niet bang voor paradoxale maatregelen
De vorige keer heb ik op deze plek onze corona-maatregelen besproken en geconcludeerd dat deze niet werkelijk intelligent zijn. Waar mensen, als levende wezens, zich door (kwalitatieve) informatie laten leiden, wordt in onze recente corona-beperkingen puur (kwantitatieve) dwang uitgeoefend. Alsof we biljartballen zijn, die uit elkaar moeten worden gehouden. In het laatste artikel heb ik uiteengezet waarom die kwantitatieve, je zou ook kunnen zeggen, oorzakelijke, aanpak vaak niet werkt. Waarom automobilisten zich niet als vloeistofmoleculen...
read more330. Een werkelijk intelligente lockdown
Het is een jaar na de invoering van onze eerste lockdown. Op het moment dat het kabinet in maart 2020 scholen, horeca, musea en schouwburgen sloot, wisten we niet hoelang die sluiting zou duren. Beelden van de orde in Wuhan en de chaos in Bergamo stonden op ons netvlies – en in vergelijking met die uitersten prezen we onszelf gelukkig met onze gulden middenweg. Kranten publiceerden scenario’s van de pandemie die, met al hun onzekere aannames, maanden tot jaren besloegen. En beleidsmakers namen, in Rutte’s vage maar...
read more329. Waar uw schat is, zal uw hart zijn
Vorige keer schreef ik over het begrip thuis, en hoe we het thuisgevoel kunnen versterken. Ik memoreerde daarbij aan tegelwijsheid ‘Home is where the heart is’ en kwam tot de conclusie dat we die spreuk ook kunnen omdraaien: ‘Heart is where the home is’ – wat zoveel wil zeggen als ‘ de structuur van het heim is de basis van het vermogen om lief te hebben, dus waar die structuur aanwezig is, waar je jezelf thuis voelt, daar kun je ook liefhebben. Daar zijn je geliefden en daar is je hart. De uitspraak...
read more328. Heart is where the home is
Een paar weken geleden schreef ik over het thema van ballingschap en over hoe we in de corona-wereld het gevoel kunnen krijgen een vreemdeling te zijn in onze eigen omgeving. Een maatschappij met avondklok, lege winkels, lege terrassen, lege universiteiten en hogescholen. Een wereld waarin mensen afstand houden, alleen thuis zitten, werken achter een computerscherm. Zo’n wereld lijkt ons geen huis, geen ’thuis’ meer te bieden. Het gevoel van vreemdheid, verweesd zijn, ballingschap is geen fijn gevoel. Het geeft aan dat het...
read more327. Gastblog: uit de correspondentie van een bederver
Beste Zweerslak, Mijn complimenten. Je hebt je hoofd er goed bijgehouden, terwijl je collega’s in de Verenigde Staten het bijltje (en mes en vork) er al bij neer wilden gooien. Ze waren natuurlijk al aangeslagen doordat een nieuwe president met een boodschap van verbinding de verkiezingen won, en omdat de polariserende voorganger in de vergetelheid dreigde te raken. En dan moesten ze ook nog eens al die stuitend brave toespraken, liedjes en gedichten over zich heen laten gaan bij de inauguratie. Geen wonder dat sommigen zich in hun...
read more326. Balling in eigen land
Voor veel mensen voelt de corona-crisis, denk ik, als een soort van ballingschap in eigen land. Zekerheden zijn weggevallen. Je werkt misschien niet meer, of maar gedeeltelijk, en wanneer je werkt is het thuis achter een schermpje. Vrienden en familieleden, waar je leven om draaide, zie je maar sporadisch. Je status lijkt op een bepaalde manier verminderd, omdat je minder gezien wordt door andere mensen. Je lijkt afgegleden naar de marge. De wereld is onherkenbaar. Ik denk dat dit gevoel van vervreemding leidt tot de massale roep om de...
read more325. Held in eigen ogen
Een paar weken geleden schreef ik over heldenzanger Pindaros en over de onmisbare rol die dichters bij de creatie van helden spelen. Zonder Homeros zouden we Achilles en Odysseus vergeten zijn – of op een heel andere manier gedenken dan we nu doen. Socrates zouden we zonder zijn leerling Plato ook heel anders in herinnering hebben, maar waarschijnlijk zouden we hem niet geheel vergeten zijn. Er bestond in het Athene van de vierde eeuw v.Chr. namelijk een genre van Socratische dialogen dat door meerdere schrijvers werd beoefend. Van hen...
read moreGeef een filosofisch gesprek cadeau!
