391. Dagverlichting: taal
Ga rustig zitten. Kijk eens om je heen. Hoe is het licht? Vertellen je zintuigen je hoe laat het is, welke tijd van het jaar? Wat hoor je? verkeer of vogels? Is het lekker warm, of zit je een beetje te kleumen? Of is het eigenlijk te warm, of te vochtig? Hoe voel je jezelf? Fit, of een beetje under the weather? Ben je relaxt, of voel je jezelf een beetje opgejaagd? Hier is een moment voor jezelf. Lees de volgende tekst, en de bijbehorende bezinning. De taalkwestie – Nuala Ní Dhomhnaill Ik plaats mijn hoop op het water in deze kleine...
read more390. Dagverlichting: centrum
Ga rustig zitten. Kijk eens om je heen. Hoe is het licht? Vertellen je zintuigen je hoe laat het is, welke tijd van het jaar? Wat hoor je? verkeer of vogels? Is het lekker warm, of zit je een beetje te kleumen? Of is het eigenlijk te warm, of te vochtig? Hoe voel je jezelf? Fit, of een beetje under the weather? Ben je relaxt, of voel je jezelf een beetje opgejaagd? Hier is een moment voor jezelf. Begin met het lezen van de volgende tekst, en de bijbehorende bezinning. (Uit: Dante – De Goddelijke Komedie, Paradijs, 22e zang) “Gij...
read more389. Pleidooi voor de canon
Een canon was bij de Grieken een richtsnoer of liniaal – iets waaraan je de rechtheid van een lijn kon afmeten. Als typering van maatstaf werd het overdrachtelijk gebruikt bij de lijst van boeken die wel of niet tot de bijbel behoorden. Canoniek waren dan de boeken die ‘recht in de leer’ waren (volgens de verschillende kerken), apocrief de boeken waarin een dwaalleer ‘verborgen’ zat. (Ik ga hier voorbij aan het onderscheid tussen protestantse apocriefe boeken en katholieke deuterocanonieke boeken.) Dus: canoniek...
read more388. Een betere metafoor
Wanneer mensen willen omschrijven waarom de klimaatverandering geen crisisgevoel bij mensen oproept, wordt vaak de vergelijking van de kikker in de kookpot gebruikt. Gooi een kikker in een pot met kokend water en hij springt er meteen uit. Maar zet je een pan met koud water en een kikker op het vuur en breng je het water langzaam aan de kook, dan zal de kikker blijven zitten. Wanneer de temperatuur ongemerkt – want heel langzaam – stijgt, is er geen aanwijsbare drempel waar de temperatuur voor de kikker te hoog wordt en blijft hij...
read more387. Je kunt geen excuses eisen
Vorige keer heb ik geschreven over de onontkoombaarheid van bepaalde paradoxen in het menselijke leven. Bijvoorbeeld dat alleen degene die het niet waard is, genade kan vinden. Of dat liefde niet verdiend kan worden, alleen ontvangen. Al bij een eerdere gelegenheid had ik stilgestaan bij het feit dat je, om goede excuses aan te bieden, het effect van dat excuus geheel moet negeren. Wie sorry zegt in de verwachting van – of zelfs maar de hoop op – vergeving is berekenend bezig en niet spontaan. Wie zich verontschuldigt om vergeven...
read more386. Leven met paradoxen
Vijfhonderd jaar geleden zag Europa de eerste schermutselingen van de Reformatie. In januari 1522 was er een eerste kleine beeldenstorm in het protestantse centrum Wittenberg door aanhangers van Martin Luther (wat Luther terugbracht uit zijn asiel in de Wartburg bij Eisenach, om de onlusten te bezweren). In Zürich brachten tijdens de vastentijd aanhangers van predikant Huldrych Zwingli hun kritiek op de kerk naar voren. Binnen enkele jaren zouden deze rimpelingen uitgroeien tot hoge golven van protest die de oude kerk zouden doen scheuren en...
read more385. Wat verdienen wij?
De psalmen in het Oude Testament staan vol van passages die de slechtheid van het menselijke ras uitdrukken. “Allen zijn zij afgeweken, tezamen ontaard, er is niemand die goed doet, zelfs niet één” stelt Psalm 14:3 (en herhaalt Psalm 53:4)). Twee verzen eerder staat er: “Zij bedrijven gruwelijke en afschuwelijke misdaden, niemand is er, die goed doet.” En Psalm 143:2 smeekt God: “ga niet in het gericht met uw knecht, want niemand die leeft, is voor u rechtvaardig.” Gods rol als rechter heeft een voorname...
read more384. Genade voor recht
De afgelopen weken heb ik op deze plek geschreven over verantwoordelijkheid en verdienste, en over de manier waarop die begrippen samenhangen. Die analyse was geïnspireerd door de twee onsterfelijke tragedies van Sofokles over de ongelukkige koning van Thebe, Oedipus. Oidipous Turannos en Oidipous epi Kolonoi tonen ons een omgang met verantwoordelijkheid die vreemd is aan onze moderne intuïties – en daarom zo verhelderend is. Sofokles’ Oedipus leeft gedeeltelijk in een economie van verdienste en blaam, beloning en straf –...
read more383. Meer dan wat je verdient
Afgelopen week besprak ik Sofokles’ stuk Koning Oedipus en hoe dit een perspectief biedt op het aanvaarden of ontlopen van verantwoordelijkheid. Oedipus’ houding is er eentje van aanvaarding – hoewel hij in zelfverdediging zijn vader heeft gedood en in onwetendheid zijn moeder heeft gehuwd accepteert hij dat deze daden hem schandmerken in de ogen van mensen en goden, en om niemand meer in de ogen te hoeven kijken steekt hij deze uit. Met Oidipous Turannos is echter niet het laatste woord gezegd over Oedipus – niet door...
read more382. Anti-Oedipus
In zijn roman De Ondraaglijke Lichtheid van het Bestaan voert Milan Kundera een chirurg op die na de inval van de Russen in Tsjecho-Slowakije om politieke redenen zijn baan verliest. Een tijd eerder heeft hij namelijk, tijdens de Praagse lente, een kritisch artikel over communistische leiders geschreven – en dat weigert hij na de invasie in te trekken. Het artikel van chirurg Tomas vergelijkt communistische machthebbers met de oude Griekse koning Oedipus. Toen Tsjechen zich in de lente van 1968 vrij voelden om kritiek te uiten,...
read moreGeef een filosofisch gesprek cadeau!
