158. Weg met de cadeaubon
Mensen gaan met elkaar om volgens verschillende codes. In een familie, of tussen vrienden of geliefden, geldt de code van de gemeenschap. Tussen collega’s, bekenden en buren zijn het de regels van de wederkerigheid. Tussen kopers en verkopers, werkgevers en werknemers, of kiezers en gekozenen spelen vooral de regels van de markt. En tussen baas en personeel, docent en leerlingen, koning en volk, bestaat een relatie gebaseerd op rang. Bovenstaande indeling komt van antropoloog Alan Fiske. Als wij ons tot andere mensen verhouden, doen we dat volgens hem altijd binnen één van deze...
Read More157. Het oordeel van Sancho Panza
Het grote gedicht The Fairie Queene van de Engelse dichter Edmund Spenser behandelt de deugden in de vorm van een allegorie. In elk boek (twaalf gepland, vijfeneenhalf voltooid) speelt een andere deugd en een andere held(in) de hoofdrol. In het vijfde boek draait alles om rechtvaardigheid en de grote kampioen van deze deugd is ridder Artegall. Artegall is als klein kind door een godin, Astraea (een personificatie van Rechtvaardigheid), toen ze onder de mensen leefde, onderwezen …to weigh both right and wrong In equal balance with due recompense, And equity to measure out along,...
Read More156. De tragedie van Srebrenica
Het is een schrijnend moment in de BBC-documentaire The Death of Yugoslavia: beelden van een verwoest Srebrenica, gemaakt in augustus 1995, een maand na de val van de Moslimenclave. Honden lopen door de verlaten straten. De stem van UN-bevelhebber generaal Morillon klinkt: “You are now under the protection of the UN forces.” De generaal deed die belofte in april 1993 bij zijn bezoek aan Srebrenica, dat toen in handen van de Bosnische Serviërs dreigde te vallen. De camera toont louter kapotte gebouwen. Wie een documentaire over Srebrenica bekijkt of er over leest, wordt...
Read More155. Overwinning en nederlaag in melodrama
Vorige week behandelde ik de belangrijkste karakteristieken van de tragedie, die volgens mij tegelijk ook die van een echte komedie zijn: het conflict, de dubbelzinnigheid, de ironie, de plotwending en de zelfontdekking van de protagonist. Komedie en tragedie geloven allebei dat het leven uiteindelijk geen doel heeft, dat er geen ‘lang en gelukkig’ (of ‘lang en ongelukkig’) bestaat. Leed wordt niet gerechtvaardigd doordat de lijder er iets van leert, of later een beloning krijgt. (Of de veroorzaker van het leed misschien een straf.) Leed en geluk – winst en...
Read More154. De grap van Oedipus
Vorige week besprak gastblogger Aristoteles de tv-serie Game of Thrones vanuit het oogpunt van zijn Poetica. Hij signaleerde daarbij dat GoT tegelijk een epos en een tragedie is. En hij lichtte de belangrijkste tragische elementen in GoT toe: het foute oordeel/de karakterfout, de wending in de plot, het verworven inzicht. Wanneer wij in onze tijd iets ’tragisch’ noemen, hebben we meestal niet een structuur van bepaalde elementen op het oog, zoals Aristoteles. We gebruiken ’tragisch’ vaak voor ‘heel erg’ of ‘rampzalig’. We hebben het...
Read More149. Alleen en (on)veilig
Een paar weken geleden bezocht ik met mijn zus de Nijmeegse premiere van Alone in Berlin. Het is een verfilming van de roman Jeder stirbt für zich alleine van Hans Fallada uit 1947, gebaseerd op een waar gebeurd verhaal. Falada’s manuscript werd indertijd door zijn Oost-Duitse uitgever aangepast – de film gaat uit van het origineel. Het werk speelt in de eerste jaren van de Tweede Wereldoorlog, in Berlijn. Terwijl de stad in juni 1940 de overwinning op Frankrijk viert, krijgen Otto en Anna Quangel een brief waarin de dood van zoon aan het front wordt meegedeeld. Tot dan toe waren...
Read MoreGeef een filosofisch gesprek cadeau!
