180. Over het komische van instellingen
In het derde en laatste deel van Aischylos’ Oresteia wordt moedermoordenaar Orestes opgejaagd door de Erinyen (Furies), onderaardse wraakgodinnen die plegers van de ergste misdaden achtervolgen: mensen die tegen de wil van de goden verstoten, mensen die het heilige gastrecht aantasten en mensen die een bloedverwant vermoorden. In de laatste akte bepleiten Orestes en de Erinyen beiden hun zaak voor een rechtbank, voorgezeten door de godin Athene. De Erinyen betogen niet alleen de schuld van Orestes aan een gruwelijke moord, het gaat ze vooral om het behoud van een morele orde: Nu komt...
Read More179. Wij zijn allen kinderen van Rousseau
In een eerder artikel heb ik betoogd dat het melodramatische perspectief in onze samenleving overheerst – dat het de fabrieksstand van onze maatschappij is. In het melodramatische schema heeft een verhaal een duidelijk einde en begin, draait de plot om een gevecht tussen twee partijen – protagonist tegen andere(n), wij tegen zij – en is aan het einde helder wie er gewonnen heeft. De meest voorkomende vorm van melodrama is het melodrama van triomf, waarin wij delen in de vreugde van de overwinning. De held weet zijn tegenstanders op de knieën te krijgen en krijgt wat zijn...
Read More178. Einde aan verveling: een utopie?
Een van mijn favoriete verhalen is The Dream van Julian Barnes – het laatste hoofdstuk van diens A History of the World in 10½ Chapters. Het verhaal beschrijft, in ik-vorm, een droom over de hemel. De verteller wordt wakker in een wereld die op de onze lijkt, maar waar hij alles kan krijgen wat zijn hart begeert. In volmaakte vorm. Een volmaakte dag begint met een volmaakt ontbijt (Barnes wijdt twee pagina’s aan de beschrijving hiervan) en een ochtendkrant waarin wordt beschreven hoe zijn favoriete club voor het eerst in de historie een belangrijke trofee heeft gewonnen. Er is...
Read More177. Komedie leert ons verzoening
In een eerder artikel heb ik gewezen op de overeenkomsten tussen komedie en tragedie – ik heb zelfs betoogd dat beide genres in essentie één en hetzelfde zijn: tragikomedie of kometragedie. Veel mensen kijken daar heel anders tegenaan, zij zien tragedie en komedie als twee tegengestelde soorten verhalen. Komedies worden geacht goed af te lopen, tragedies slecht – zoals Hamlet: everyone dies. Maar dit cliché berust niet op feiten, zeker niet als we naar klassieke tragedies kijken. Er zijn zelfs argumenten om het tegenovergestelde te beweren: dat tragedies doorgaans goed aflopen....
Read More174. Waarom Sinterklaas?
In weerwil van de escalatie in de Piet-discussie zullen komende week toch weer heel veel mensen het Sinterklaasfeest vieren. Bijna alle kinderen in Nederland worden opgevoed als Sint-gelovige en vieren, nadat ze hun geloof zijn kwijtgeraakt, het feest vrolijk verder in ‘volwassen’ vorm – wellicht zonder liedjes en schoenzetten, maar met een bijeenkomst met familie en vrienden, waarbij cadeaus worden uitgewisseld. Waarom doen we dit? En zeg dan niet: dat is traditie. Want dat werpt alleen nieuwe vragen op, zoals: hoe is die traditie gegroeid? En: waarom is die traditie nog...
Read More173. Nogmaals: Seneca’s voorbeeld
Vorige week besprak ik de morele adviezen van Lucius Annaeus Seneca en vroeg me af of die adviezen werken, ook gezien het feit dat Seneca ze zelf niet leek op te volgen. In navolging van geschiedkundigen uit de oudheid moest ik mijn oordeel opschorten, omdat we niet precies weten hoe we Seneca’s gedrag moeten inschatten. Wel blijft de kritiek van Michel de Montaigne staan: dat Seneca’s advies uiteindelijk neerkomt op de raad: wees wijs! terwijl hij niet zegt hoe je wijs kunt worden. Een moderne verdediger van Seneca is Nassim Nicholas Taleb, die in boeken als Fooled By...
Read MoreGeef een filosofisch gesprek cadeau!
