Beste Zweerslak,
Niet te vroeg gejuicht! Natuurlijk, het is een verlagend gezicht om zoveel onnozele goedwillenden en goedwillende onnozelen zo fanatiek langs elkaar heen te zien praten, en een fijne Twitterstorm is natuurlijk nooit weg. Maar maak jezelf niks wijs: een media-relletje levert maar weinig ellende op, en dat geldt helemaal voor een social media-relletje. Als je geen extra initiatieven neemt, is over een week alles weer vergeten. Dat is het nadeel van moderne media: ze bevorderen een hemeltergende oppervlakkigheid, maar die oppervlakkigheid geldt ook hun eigen funeste effecten.
Ik moet wel zeggen: ik heb deze week genoten van alle krantenstukken en vooral van de stereotiepe vormgeving: alles in zwart-wit, als visuele weergave van de kloof tussen ‘witte’ en ‘zwarte’ mensen. (Als bedervers weten we dat mensen maar één kleur hebben: die van voedsel…).
Het is altijd grappig om te zien wanneer modes uit het verleden weer terugkeren en weer net zoveel schade aanrichten als voorheen. Gelukkig voor ons leren mensen niks van de geschiedenis, anders was ons werk veel moeilijker.
Ook mooi dat ons racisme-werk in de Verenigde Staten zijn vruchten afwerpt aan de andere kant van de oceaan, zonder dat we hier extra in te hoeven investeren. Mensen nemen gewoon integraal problemen en oplossingen uit Amerika over, zodat we niet eens een Nederlandse invalshoek hoeven te verzinnen. En behalve dat ons dit heel veel werk scheelt, is het ook nog eens heel veel effectiever om mensen in Amerikaanse termen langs elkaar heen te laten praten. Wat voor een voordelen heeft het wel niet om ‘institutionalized’ (‘structureel’) rechtstreeks over te nemen als ‘institutioneel’ – alsof racisme hier overheidsbeleid is! Of hoe ‘agency’ plotseling niet meer staat voor het vermogen, maar voor het recht om te handelen en te spreken.
Van Slooprat begreep ik, intussen, dat jij jezelf liever bezig zou houden met echt, volwassen racisme, het soort dat tot rellen, lynchpartijen en brandstichtingen leidt. Mijn beste Zweerslak, je denkt toch niet dat we jou al na een paar mediabrandjes laten overstappen naar het echte werk?
Nee, eerst moet je maar eens laten zien hoe je het er vanaf brengt in het vergiftigen van het openbare debat. Natuurlijk, we willen allemaal wel oorlogen en genocides ontketenen – maar dat soort zaken vragen extreme inspanningen over zeer lange tijd – en de bijbehorende ervaring.
Ik weet het, een bederver die is opgegroeid met de verhalen over Attila, Dzjengis Khan of Hitler droomt van iets groters, iets sappigers dan de strijd tussen verschillende soorten anti-racisten. Maar je zult het ermee moeten doen. En vergis je niet: de omgeving waarin wij werken mag weinig hoop bieden op een grote klapper, het levert wel een gestage stroom op van ongenoegen, gekwetstheid, verongelijktheid en ressentiment. Niks om je neus voor op te halen, dat is ons dagelijkse brood.
Waar we mee moeten werken zijn de vruchten van de toegenomen welvaart en de verspreiding van wetenschappelijke kennis: een verlies aan betekenis, aan een groot verhaal. Verveling, verslaving aan prikkels van buitenaf. Instant behoeftebevrediging.
In die omgeving moeten we het doen met wat er beschikbaar is. Er zijn nu eenmaal te weinig doorgewinterde antisemieten of onversneden negerhaters – daarom doen we het maar met blinde, welwillende burgermannen en gevoelige, verongelijkte intellectuelen.
Om de strijd tussen medestanders zo hoog mogelijk op te laten lopen, kun je het beste te raden gaan bij soortgelijke gevallen van ‘infighting’: in protestantse sekten in de zestiende eeuw, of marxistische groepen in de twintigste. Vooral de technieken binnen de linkse beweging bieden veel aanknopingspunten, omdat deze discussies daar rechtstreekse erfgenamen van zijn. ‘Racistisch’ is eigenlijk een opvolger van ‘bourgeois’ en beide begrippen plaatsen ook weer dezelfde partijen tegenover elkaar: een radicale, jonge ‘socialistische’ voorhoede en een ouder, ‘sociaal-democratisch’ establishment.
Waar we natuurlijk uiteindelijk heen willen, zijn ‘bekentenissen’ van racisme door mensen die ooit Zwarte Piet leuk hebben gevonden of met carnaval een verentooi hebben gedragen – en dan showprocessen, ontslagen, Berufsverbote, zoals nu al aan Amerikaanse universiteiten.
Maar zover is het hier nog niet. Richt je voorlopig maar op het bederven van het openbaar debat.
Een paar tips:
1. Hou vast aan het beginsel dat er geen non-racisme bestaat, alleen racisme en anti-racisme. En anti-anti-racisme.
2. Het idee dat emancipatie een bepaalde mate van ‘agency’ (in zijn correcte betekenis) nodig heeft van de achtergestelde groep is natuurlijk juist – en kan tot betreurenswaardige positieve effecten leiden. Maar je kunt dit idee gemakkelijk perverteren en omvormen in de opvatting dat emancipatie alleen een zaak is van de gediscrimineerde minderheid en dat elke hulp van de meerderheid de achterstelling weer bevestigt. Zo hou je de verdeling in twee partijen in stand.
3. Hamer op het idee dat niet gediscrimineerd worden – in werk, onderwijs, openbaarheid – niet een recht is maar een voorrecht, dat niet door achtergestelden kan worden verworven, maar alleen door de ‘gepriviligeerden’ kan worden afgestaan. En suggereer dan dat dit ‘afstaan’ eigenlijk niet mogelijk is, omdat zelfgekozen achterstelling wat anders is dan discriminatie die je overkomt, net als zelfgekozen soberheid wat anders is dan oorspronkelijke armoede.
4. Ontmoedig alle pogingen om aan echte discriminatie iets te doen. Denk eraan, het gaat niet om de aantoonbare gevolgen van racisme, maar om de racistische bedoeling!
De rode draad die door je suggesties moet lopen is deze:
Er is geen waarheid, alleen maar macht. En macht hangt af van kleur. Gelijkheid is onhaalbaar, er is altijd een dominante en een onderliggende partij. En dominant zijn betekent per definitie schuldig zijn, want hoe ben je anders dominant geworden?
Enfin, dat moet voor nu voldoende zijn. En doe een schietgebedje dat er tussendoor niks belangrijks in de wereld gebeurt dat jouw discussie van de voorpagina’s verdrijft.
Als altijd, je begerige mentor,
Ratzweer
Geef een filosofisch gesprek cadeau!
