270. Het verschil tussen held en koning
Vorige week besteedde ik aandacht aan een oud beeld, van een in duisternis gebouwde zaal waarin mensen zitten te eten en te drinken. Een beeld dat werd verwoord door de historicus Beda in de achtste eeuw en opgepikt door de dichter Stephen Dobyns twaalf eeuwen later. Dat beeld is dramatisch en archetypisch. Het is het houten hutje in het bos, de eenzame iglo in de sneeuw, de yurt op de oneindige steppe. Het is beschaving omringd door – niet natuur, maar – wildernis. Dit beeld van een voorpost van beschaving vinden we in alle populaire genres – duizenden jaren geleden en nu....
Read More264. De held van morgen
In eerdere artikelen over heldenverhalen had ik het over Homeros, Vergilius en Camoens – allemaal dichters die helden uit het verre of recente verleden bezongen. Maar in de tijd van Homeros ontstond er ook een heldenverhaal waarin het over een toekomstige held ging: de messias. Dit heldenverhaal was natuurlijk geen literaire schepping, zoals de Ilias of de Odysseia (maar bedenk ook dat Homeros’ werken samen de ‘heilige boeken’ van het oude Griekenland vormden); en er is ook niet een enkele schepper, zoals de bovenstaande dichters (hoewel er nog steeds mensen zijn die...
Read More257. Het eiland van Venus
In eerdere verkenningen van oude heldenverhalen probeerde ik te achterhalen wat we kunnen leren van de helden die erin bezongen worden en de schrijvers die hun heldendaden boekstaafden. Bij de Ilias zagen we dat Homeros de oerheld van onze beschaving schiep, Achilles, en dat hij tegelijkertijd het epos een objectief verhaal maakte, niet een subjectieve weergave van een bepaald standpunt maar een verzameling van perspectieven; de Aeneis van Vergilius toonde een weliswaar feilbare held, maar eentje die vooruit en achteruit wees naar iets dat groter was dan alleen hemzelf: het Romeinse volk....
Read More250. Een deel voor het geheel
Eerder heb ik een onderzoek aangekondigd naar de rol en betekenis van heldenverhalen, en dan vooral met het oog op wat ze ons kunnen leren over de aanpak van moderne problemen. Ik gebruik als belangrijkste analytische instrument in dat onderzoek een indeling van schrijver en literatuurwetenschapper C.S. Lewis. Lewis onderscheidt twee soorten van heldenverhalen of epen: Het primaire epos heeft geen richting, geen bedoeling. Het gaat nergens heen. Er is winst en verlies, geluk en ongeluk, maar aan het einde van het verhaal zijn we ongeveer waar we begonnen. Er verandert niets belangrijks...
Read More243. Een objectief verhaal
Een paar weken geleden kondigde ik een onderzoek naar heldenverhalen aan, om te zien of er moderne epen zijn die ons ‘verder helpen’ met onze globale problemen. Die zoektocht was geïnspireerd door een analyse van schrijver C.S. Lewis uit de jaren veertig van de vorige eeuw. In een lezingenreeks over Milton’s Paradise Lost maakt Lewis een onderscheid tussen zogenaamde primaire en secundaire heldenverhalen. Het primaire epos kent geen patroon, geen ontwerp, geen bedoeling. Glorie en ongeluk wisselen elkaar af, de ene gebeurtenis is min of meer even belangrijk of onbelangrijk...
Read More238. Een nieuw heldenverhaal
Na de verkiezingsoverwinning van het Forum voor Democratie (en zeker na de boreale overwinningsspeech van Thierry Baudet) werd weer eens herhaald wat sinds enkele decennia in intellectuele kringen als een gedoodverfde waarheid geldt: dat mensen sinds de opkomst van Fortuyn (2002); of sinds de val van de Berlijnse muur (1989); of misschien al sinds de aangekondigde dood van God (1882) een ‘groot verhaal’ missen en dat de politici die dat grote verhaal wel vertellen (Lenin, Mussolini en Hitler, maar ook Obama, Trump, Brexiteers) vanwege de kracht van dat verhaal een massale aanhang...
Read MoreGeef een filosofisch gesprek cadeau!
