325. Held in eigen ogen
Een paar weken geleden schreef ik over heldenzanger Pindaros en over de onmisbare rol die dichters bij de creatie van helden spelen. Zonder Homeros zouden we Achilles en Odysseus vergeten zijn – of op een heel andere manier gedenken dan we nu doen. Socrates zouden we zonder zijn leerling Plato ook heel anders in herinnering hebben, maar waarschijnlijk zouden we hem niet geheel vergeten zijn. Er bestond in het Athene van de vierde eeuw v.Chr. namelijk een genre van Socratische dialogen dat door meerdere schrijvers werd beoefend. Van hen is soldaat-historicus Xenofon de bekendste en de...
Read More320. De zanger maakt de held
Eerder begon ik mijn analyse van heldenverhalen met de epen van Homeros en concludeerde daarbij dat de Griekse bard ons twee onsterfelijke erfenissen heeft nagelaten: de objectiviteit van heldenverhalen en het prototype van de held in het portret van Achilles. Er was echter een derde nalatenschap verborgen in de Ilias en de Odysseias, die ik nog niet heb genoemd. De derde les van Homeros is eigenlijk verstopt in de andere twee lessen: omdat de Homerische werken ‘objectief’ zijn (en geen lofzangen) en omdat ze over de daden van helden als Achilles en Odysseus gaan, blijft de...
Read More312. De wijze als held
Het meest bijzondere (want afwijkende) heldenverhaal uit de wereldliteratuur is denk ik wel De Rerum Natura – Over de Aard van de Dingen. De Rerum Natura is een leerdicht, geschreven door Titus Lucretius Carus rond 50 v. Chr., in de woelige tijden van Caesar en Cicero, bij het einde van de Romeinse republiek. In dit gedicht van zes boeken en ongeveer 7500 regels legt Lucretius uit wat de leer van de Griekse wijsgeer Epicurus behelst. Epicurus zelf leefde ruim tweehonderd jaar eerder, van 341-270, grotendeels in Athene, waar hij een filosofische school opende. Daar leefde hij met wat...
Read More270. Het verschil tussen held en koning
Vorige week besteedde ik aandacht aan een oud beeld, van een in duisternis gebouwde zaal waarin mensen zitten te eten en te drinken. Een beeld dat werd verwoord door de historicus Beda in de achtste eeuw en opgepikt door de dichter Stephen Dobyns twaalf eeuwen later. Dat beeld is dramatisch en archetypisch. Het is het houten hutje in het bos, de eenzame iglo in de sneeuw, de yurt op de oneindige steppe. Het is beschaving omringd door – niet natuur, maar – wildernis. Dit beeld van een voorpost van beschaving vinden we in alle populaire genres – duizenden jaren geleden en nu....
Read More264. De held van morgen
In eerdere artikelen over heldenverhalen had ik het over Homeros, Vergilius en Camoens – allemaal dichters die helden uit het verre of recente verleden bezongen. Maar in de tijd van Homeros ontstond er ook een heldenverhaal waarin het over een toekomstige held ging: de messias. Dit heldenverhaal was natuurlijk geen literaire schepping, zoals de Ilias of de Odysseia (maar bedenk ook dat Homeros’ werken samen de ‘heilige boeken’ van het oude Griekenland vormden); en er is ook niet een enkele schepper, zoals de bovenstaande dichters (hoewel er nog steeds mensen zijn die...
Read More257. Het eiland van Venus
In eerdere verkenningen van oude heldenverhalen probeerde ik te achterhalen wat we kunnen leren van de helden die erin bezongen worden en de schrijvers die hun heldendaden boekstaafden. Bij de Ilias zagen we dat Homeros de oerheld van onze beschaving schiep, Achilles, en dat hij tegelijkertijd het epos een objectief verhaal maakte, niet een subjectieve weergave van een bepaald standpunt maar een verzameling van perspectieven; de Aeneis van Vergilius toonde een weliswaar feilbare held, maar eentje die vooruit en achteruit wees naar iets dat groter was dan alleen hemzelf: het Romeinse volk....
Read MoreGeef een filosofisch gesprek cadeau!
