502. Bouw aan de bodem
Bij de huidige toestand in de wereld, vooral de daden en persoonlijkheden van mensen net als Donald Trump en Vladimir Poetin, moet ik altijd denken aan een oud essay van de Amerikaanse dichter-filosoof Wendell Berry: The Unsettling of America (1977). In dat stuk maakt Berry een distinctie tussen twee typen van omgang met de aarde, de grond, de bodem: die van uitbuiting (exploitation) en die van voeding (nurture). De eerste wijze van omgang identificeert hij met de beoefenaar van dagbouw (strip mining), die bodemschatten delft en het landschap...
read more501. Dagverlichting: nonsens
Ga rustig zitten. Kijk eens om je heen. Hoe is het licht? Vertellen je zintuigen je hoe laat het is, welke tijd van het jaar? Wat hoor je? verkeer of vogels? Is het lekker warm, of zit je een beetje te kleumen? Of is het eigenlijk te warm, of te vochtig?Hoe voel je jezelf? Fit, of een beetje under the weather? Ben je relaxt, of voel je jezelf een beetje opgejaagd? Hier is een moment voor jezelf. Lees eerst het volgende verhaal: Een dolle theevisite – Lewis Carroll Er stond een tafel onder een boom tegenover het huis en daaraan zaten de...
read more500. Donald achter de spiegel
Vorige keer analyseerde ik de nieuwe regeringsperiode van Donald Trump als een episode uit Alice’s Adventures in Wonderland (samen met Through the Looking-Glass, dus in een Wonder/Spiegelland)). Vooral de escapades van ‘co-president’ Elon Musk trokken en trekken daarbij de aandacht. Samen herscheppen Donald en Elon de werkelijkheid in de droom (of nachtmerrie) van Wonderland. Nu kun je natuurlijk vragen: hoe erg is het dat bepaalde gebeurtenissen in de echte wereld associaties oproepen met het werk van Lewis Carroll? Zelfs...
read more499. De avonturen van Elon in Wonderland
Donald Trump is nu zes weken president van Amerika en het is niet teveel gezegd wanneer ik concludeer dat we nu in een andere wereld leven dan vóór 20 januari. In wat voor wereld? In eentje waarin bondgenootschappen niets meer betekenen, grenzen ter discussie staan, namen arbitrair gewijzigd worden en – fundamenteler – woorden hun betekenis hebben verloren. Op wie de ‘normale’ pre-trumpiaanse wereld koestert, komt de nieuwe orde over als een droom, of eerder een nachtmerrie. Er lijkt een bepaalde logica achter de...
read more498. Een tragische dood
De afgelopen weken heb ik beschreven hoe een melodramatische omgang met de dood niets oplost, omdat elke melodramatische plot gehandicapt wordt door een misvatting (in Aristoteles’ term een hamartia). Je kunt de Dood als monster afschilderen en proberen te ontwijken, je kunt alle macht en rijkdom van de wereld verwerven, je kunt jezelf verliezen in een queeste, je kunt terugverlangen naar een thuis of naar een nieuw permanente staat van geluk: geen van deze melodramatische oplossingen kan iets aan je sterfelijkheid veranderen. Maar er...
read more497. De ultieme hamartia (III)
De afgelopen weken hebben we onze omgang met de dood volgens melodramatische schema’s bekeken. We zagen dat de dood als monster wordt benaderd, een monster waaraan ontsnapping mogelijk is. We zagen hoe mensen succes, bezit en macht nastreven omdat dit onsterfelijkheid lijkt te garanderen. We zagen hoe mensen zich vereenzelvigen met een overstijgend project, een queeste, om aan hun individuele ondergang te ontkomen. We zagen daarbij hoe de bij melodrama behorende hamartiae, de fatale misvattingen die van melodrama een tragedie maken, elk...
read more496. De ultieme hamartia (II)
Vorige keer besprak ik de omgang met de dood volgens melodramatische plots: Het Monster Overwinnen, Vodden Tot Vermogen, Queeste, Reis en Terugkeer, Wedergeboorte. Ik stelde daarbij dat elk van deze manieren van omgang faalt, omdat ze worden gedoemd door de hamartia, de misvatting, die elke melodramatische plot vormgeeft. En ik analyseerde de plot van de Dood als Monster. Deze keer wil ik twee andere plots aan de orde stellen: Vodden Tot Vermogen en Queeste, met hun bijbehorende hamartiae: 1) succes = onsterfelijkheid en 2) onsterfelijkheid...
read more495. De ultieme hamartia (I)
Recentelijk heb ik op deze plek meerdere malen geschreven over de notie van hamartia, het begrip uit Aristoteles’ analyse van tragedies. De tragische held, zo luidt deze analyse, komt in een tragische situatie terecht omdat hij of zij een fataal gebrek aan kennis heeft, aan inzicht, aan ervaring. De held(in) koestert een bepaalde misvatting, maakt een redeneerfout of laat zich beïnvloeden door foutieve vooroordelen. Ik heb daarbij beschreven hoe elke tragedie begint als een melodrama – een plot met een bepaalde hamartia waarin de...
read more494. Dagverlichting: hemelse sferen
Ga rustig zitten. Kijk eens om je heen. Hoe is het licht? Vertellen je zintuigen je hoe laat het is, welke tijd van het jaar? Wat hoor je? verkeer of vogels? Is het lekker warm, of zit je een beetje te kleumen? Of is het eigenlijk te warm, of te vochtig?Hoe voel je jezelf? Fit, of een beetje under the weather? Ben je relaxt, of voel je jezelf een beetje opgejaagd? Hier is een moment voor jezelf. Lees eerst het volgende verhaal: De droom van Scipio – Cicero De Romeinse veldheer Publius Cornelius Scipio droomde op een nacht van zijn...
read more493. De Hamlet van Twente
Vorige week heb ik al omschreven hoe moeilijk het is om uit het kader van een melodramatisch plot te stappen. Om te zien dat je jezelf hebt vastgebeten in een kansloze zaak, een doodlopende weg bent ingeslagen en onafwendbaar een tragisch einde tegemoet gaat. Zolang je namelijk in het melodramatische kader gevangen zit, geloof je dat jij de held bent en de ander het monster, dat jij zult overwinnen en dat er een pot goud wacht aan het einde van de regenboog. Je gelooft, met andere woorden, dat het monster definitief overwonnen kan worden,...
read moreGeef een filosofisch gesprek cadeau!
