508. Orwells waarschuwing
In 1948 publiceerde de Britse schrijver George Orwell een uitgebreide waarschuwing over totalitaire regimes. En nee, het was niet zijn beroemde Nineteen Eighty-four, dat pas een jaar later zou uitkomen. Het was een essay van vijftig pagina’s over de kostschool waar hij van zijn achtste tot dertiende had verbleven, getiteld Such, Such Were the Joys. De titel is uiteraard ironisch, of zelfs sarcastisch bedoeld, want Orwell (onder zijn echte naam Eric Blair) had naar eigen zeggen een afschuwelijke tijd op St. Cyprian’s, de...
read more507 Bullshit voorbij de spin
Vorige week besprak ik de ontwikkelingen rondom schijngebeurtenissen in de politiek, of beter: politiek als schijngebeurtenissen. En ik moest concluderen dat schijngebeurtenissen nu veel meer de politiek kenmerken dan negen jaar geleden, toen ik er voor het eerst over schreef. Toen beheersten schijngebeurtenissen de campagnes, nu vormen ze ook groot deel van het bestuur. Het andere begrip dat ik in 2016, naar aanleiding van de opkomst van Donald Trump, oppakte was een notie van filosoof Harry Frankfurt, bullshit. Tenminste: Frankfurt heeft...
read more506. Regeren als schijngebeurtenis
In 2016, bij de opkomst van Donald Trump, signaleerde ik hoe zijn kandidatuur een sluitstuk en hoogtepunt vormde van twee verwante ontwikkelingen: de politiek als schijngebeurtenis en de politieke retoriek als bullshit. Hoe staat het, bijna tien laar later, met die ontwikkelingen? Laat me even recapituleren wat de bovenstaande begrippen inhouden: Een schijngebeurtenis is een gebeurtenis die louter wordt opgevoerd om (door media) verspreid te worden, in de hoop om zichzelf te vertakken in meer schijngebeurtenissen. Schijngebeurtenissen worden...
read more505. Het kind als burger
De afgelopen week verschenen er berichten in de kranten waarin gesuggereerd werd dat het democratisch gehalte van de Nederlandse samenleving onder druk staat. Allereerst presenteerde de Raad van State haar jaarverslag over 2024 en signaleerde dat ook in ons land het ‘democratisch normbesef’ niet vanzelfsprekend is. Vicepresident Thom de Graaf onderstreepte deze boodschap in enkele interviews. De Graaf vertelt daarin dat niet alleen wereldwijd democratieën plaatsmaken voor autocratieën, maar dat de processen die daarmee gepaard...
read more504. Bij de rivieren van Babylon
Tijdens de corona-crisis, in het midden van de tweede grote lockdown in de winter van 2021, heb ik op deze plek het verhaal verteld van de Joodse ballingen in Babylon. In de zesde eeuw voor onze jaartelling werden grote delen van de Joodse bevolking van Juda afgevoerd naar Babylon, waar ze ongeveer zestig jaar verbleven. Drie keer kwam de Babylonische koning Nebukadnezar II in actie tegen Juda en Jeruzalem: de eerste keer voerde hij de koning en zijn hofhouding plus duizenden leden van de Joodse elite af naar Babylon en plantte hij een...
read more503. De dood van de standvastige
Eerder heb ik aangekondigd de dood van hoofdpersonen in Griekse tragedies te willen onderzoeken, en de vraag te stellen wat deze sterfgevallen tragisch maakt – of juist niet. Beginnen wil ik daarbij met de grote Agamemnon, aanvoerder van de Grieken bij Troje. Agamemnon heeft door de klassieke geschiedenis heen wisselende kritieken gekregen. Mythen, Homeros, andere dichters, de grote dramaturgen Aischylos, Sofokles en Euripides: ze oordelen niet allemaal hetzelfde over hem. Maar toch kruipt er een rode draad door zijn verhaal, en zijn...
read more502. Bouw aan de bodem
Bij de huidige toestand in de wereld, vooral de daden en persoonlijkheden van mensen net als Donald Trump en Vladimir Poetin, moet ik altijd denken aan een oud essay van de Amerikaanse dichter-filosoof Wendell Berry: The Unsettling of America (1977). In dat stuk maakt Berry een distinctie tussen twee typen van omgang met de aarde, de grond, de bodem: die van uitbuiting (exploitation) en die van voeding (nurture). De eerste wijze van omgang identificeert hij met de beoefenaar van dagbouw (strip mining), die bodemschatten delft en het landschap...
read more501. Dagverlichting: nonsens
Ga rustig zitten. Kijk eens om je heen. Hoe is het licht? Vertellen je zintuigen je hoe laat het is, welke tijd van het jaar? Wat hoor je? verkeer of vogels? Is het lekker warm, of zit je een beetje te kleumen? Of is het eigenlijk te warm, of te vochtig?Hoe voel je jezelf? Fit, of een beetje under the weather? Ben je relaxt, of voel je jezelf een beetje opgejaagd? Hier is een moment voor jezelf. Lees eerst het volgende verhaal: Een dolle theevisite – Lewis Carroll Er stond een tafel onder een boom tegenover het huis en daaraan zaten de...
read more500. Donald achter de spiegel
Vorige keer analyseerde ik de nieuwe regeringsperiode van Donald Trump als een episode uit Alice’s Adventures in Wonderland (samen met Through the Looking-Glass, dus in een Wonder/Spiegelland)). Vooral de escapades van ‘co-president’ Elon Musk trokken en trekken daarbij de aandacht. Samen herscheppen Donald en Elon de werkelijkheid in de droom (of nachtmerrie) van Wonderland. Nu kun je natuurlijk vragen: hoe erg is het dat bepaalde gebeurtenissen in de echte wereld associaties oproepen met het werk van Lewis Carroll? Zelfs...
read more499. De avonturen van Elon in Wonderland
Donald Trump is nu zes weken president van Amerika en het is niet teveel gezegd wanneer ik concludeer dat we nu in een andere wereld leven dan vóór 20 januari. In wat voor wereld? In eentje waarin bondgenootschappen niets meer betekenen, grenzen ter discussie staan, namen arbitrair gewijzigd worden en – fundamenteler – woorden hun betekenis hebben verloren. Op wie de ‘normale’ pre-trumpiaanse wereld koestert, komt de nieuwe orde over als een droom, of eerder een nachtmerrie. Er lijkt een bepaalde logica achter de...
read moreGeef een filosofisch gesprek cadeau!
