Ik heb in dit blog al vaak over schijngebeurtenissen en bullshit gesproken. Schijngebeurtenissen vervullen onze behoefte aan een wereld die mooier (spannender, smeuïger) en maakbaarder is dan de echte. Bullshit dient om de grens tussen schijn en echt uit te wissen, zodat schijngebeurtenissen kunnen ‘werken’.
Ook in 2018 waren er weer veel schijngebeurtenissen en karrenvrachten vol bullshit.
Een top tien:
10. Lijstjes. Lijstjes zijn per definitie schijngebeurtenissen. De top veertig. De bestsellerlijst. De zeven gewoonten van succesvolle mensen. De beste films van. Vaak zijn ze ook gewoon bullshit, zoals de beste boeken volgens de NRC-recensenten: 25 mensen mochten elke vijf boeken noemen, bij een mogelijk maximum van 125 verschillende titels kwamen ze tot 109! Geen boek werd vaker dan 4 keer genoemd. Dat is pure clickbait, bijna even zinloos als de AD-oliebollen-, haring- of friettest. Of dit lijstje.
9. De excuses van Dotan. In april onthulde de Volkskrant dat zanger Dotan Harpenau zijn loopbaan probeerde te bevorderen door nep-berichten op sociale media. Deze berichten werden verzonnen en verspreid door zijn ‘street-team’. Dotan reageerde op de onthullingen met ontkenningen, beschuldigingen en, toen er niks meer te ontkennen viel, een halfslachtig excuus op Facebook. Dat excuus was zo’n voorbeeld van bullshit dat het zelfs leidde tot een parodie van Hans Teeuwen.
Dotan dook vervolgens maandenlang onder.
8. De ‘nieuwe wildernis’ van de Oostvaardersplassen. Het ‘natuurlijk evenwicht’ in de Oostvaardersplassen bleek dit jaar niet zo natuurlijk te zijn, toen het aantal grote grazers met tweederde terugliep ten opzichte van 2017. ‘Gemaakte natuur’ werd ontmaskerd als de tegenspraak die het is – en alle ecologische praatjes die de plassen als zelfvoorzienend natuurgebied beschreven, bleken bullshit. De Oostvaardersplassen bleken geen natuur, maar eerder een safaripark – of beter, een Jurassic Park, waar de beheerders niks wisten te beheersen.
7. De (zelfgewilde) exploitatie van Emiel Ratelband. Emiel Ratelband is iemand die graag aandacht heeft. Toen zijn ’tsjakka’ was uitgewerkt, probeerde hij het met een politieke partij, het bewieroken van Osama Bin Laden, het demoniseren van homo’s (om vervolgens in een onverwachte draai lid van het COC te worden) en het zoeken van een draagmoeder omdat hij als bijna 70-jarige nog zo’n sterke kinderwens zou hebben. In 2018 trok hij internationale aandacht door het verzoek aan de rechtbank om zijn leeftijd van 69 naar 49 te verlagen – volgens Ratelband het equivalent van een geslachts- of naamswijziging.
In Nederland (waar we Ratelband kennen) bleef de publiciteit aanvankelijk beperkt, maar toen de rechtszaak was opgemerkt door internationale media en Emiel overal werd geïnterviewd, dook de Nederlandse pers op deze schijngebeurtenis en kon Ratelband in alle talkshows aanschuiven.
Het was al schijnnieuws, hierdoor werd het schijnnieuws over schijnnieuws.
6. Madonna zestig jaar. De (voormalige) queen of pop vierde in augustus haar zestigste verjaardag. Haar loopbaan duurt inmiddels drieeneenhalf decennium, een indrukwekkende prestatie voor iemand die niet heel goed kan dansen, zingen, acteren, schrijven of regisseren (maar dit alles toch doet). Steeds wanneer haar loopbaan een boost nodig had, wist ze een schandaaltje te veroorzaken of een nieuwe geliefde aan de haak te slaan die haar kon promoten.
Geen meisje is in de afgelopen 35 jaar muziek gaan maken vanwege Madonna, denk ik, maar er zijn vast veel ‘beroemdheden’ door haar geïnspireerd. Om beroemd te worden hoef je namelijk steeds minder een bijzonder talent te hebben – behalve een talent voor het genereren van aandacht. En dat heeft Madonna als geen ander.
5. Wilders/Baudet/Dijkhoff. De laatste drie politici van het jaar, gekozen door het opiniepanel van Een Vandaag. Geeft aan wat politiek geworden is: een jacht om aandacht, om het even hoe. Alledrie zijn lid van de Tweede Kamer, maar ‘scoorden’ vooral met stunts buiten het Binnenhof. Geert Wilders verdedigde zich in zijn proces en organiseerde eerst wel en toen weer niet een cartoonwedstrijd om moslims te provoceren. Thierry Baudet schreef een roman, spande een proces aan tegen minister Ollongren, publiceerde een naaktfoto op Twitter en verzocht hem niet lastig te vallen vanwege zijn verloving.
Klaas Dijkhoff trachtte het profiel van de VVD aan te scherpen met kansloze voorstellen als ‘hogere straffen in achterstandswijken’ en een demonstratieverbod tijdens de Sinterklaasperiode. Zeer liberaal.
4. Johan Derksen wist het geesteskind van hem en Wilfred Genee, een tv-stamtafel met Renee van der Gijp, in 2018 bijna geheel los te koppelen van voetbal. De naam veranderde van Voetbal International naar Voetbal Inside naar Veronica Inside en ook de inhoud ging steeds minder over voetbal. Meer over door Derksen gehate BN-ers (Sylvans Simons) of minderheidsgroepen. Doel: elke paar maanden een relletje te schoppen dat de kijkcijfers omhoog joeg, zodat baas John de Mol ook weer tevreden was.
3. Het hologram-concert van Maria Callas. In november zag een uitverkocht Carré een ‘concert’ van operalegende Maria Callas. Tenminste: je zag video van het hoofd van Callas, ingeblikt (en blikkerig klinkend) zingen op het hologram-lichaam van een actrice, onder begeleiding van een professioneel, maar naamloos live orkest. Schijn bereikte hier nieuwe hoogten – maar waarom kwamen die mensen nu kijken? Uit nieuwsgierigheid naar een soort pretpark-attractie? Als je Callas wilde horen, kon je beter thuis een cd draaien, als je haar wilde zien, beter in de bioscoop naar Maria by Callas gaan en als je een live concert wilde bijwonen, waren er vele andere zangeressen in de aanbieding.
2. De slogans van Brexit. Twee jaar na het referendum over de Brexit sleepten de Brexiteers zich in totale chaos naar de uitgang. Het beste werd hun bullshit geïllustreerd door de zinloze slogans waarmee ze tegenstanders de mond trachtten te snoeren. You Lost, Get Over It (alsjeblieft, confronteer me niet met onaangename Brexit-feiten); Brexit means Brexit (maar wat dan?); Out means Out (maar helemaal uit, of half uit, of een beetje uit?); It’s the Will of the People (maar zelfs de 52% die voor de Brexit stemde is het onderling verre van eens!).
1. De tweets van Donald Trump. Zoals ik eerder heb geanalyseerd hoeft bullshit niet uit leugens te bestaan, al is dat vaak wel het geval. Het kan ook gevormd worden uit betekenisloze platitudes (zie ook punt 9), propaganda, beschuldigingen, zijwegen, scheldwoorden, zelf-felicitatie, overdrijvingen, complot-theorieën… In de tweets van Donald Trump zien we al die categorieën terug. I’m a stable genius. Democraten vermoordden de immigrantenkinderen. Crooked Hillary. Beste economie ooit. Heksenjacht.
Donald Trump’s twitteraccount is een leerboek in bullshit.
Een (echt) gelukkig 2019!
Geef een filosofisch gesprek cadeau!
