Laatst zag ik, ik weet niet meer precies waar, Willy Alberti’s De Glimlach van een Kind omschreven als een smartlap. Nu begrijp ik wel dat hiermee vooral de sentimentele stijl en toon van het nummer wordt omschreven en niet zozeer de boodschap, maar het kwam toch wat vreemd op me over. Want De Glimlach van een Kind is in zekere zin de anti-smartlap, de anti-downer: het is misschien wel het meest blij-makende nummer in de Nederlandse muziek.
Zoals bij elk meesterwerk valt er op DGveK nog genoeg aan te merken, zowel op de tekst van Gerrit den Braber als op de muziek van Jean Kluger en Daniel Vangarde (van het Franse origineel Tu Toi Voudrais). Maar één ding kan het lied niet worden ontzegd: het beroert een snaar in vrijwel ieders hart. En dat geldt misschien nog wel meer voor de Nederlandse versie dan voor de Franse, die gaat over de onmogelijke eisen die iemand aan het leven en de liefde stelt.
“jij bent zo wijs”, dat zegt een kind
“jij bent zo grijs”, dat zegt een kind
“jij bent getrouwd”, dat zegt een kind
“jij bent al oud”, dat zegt een kind
dan denk je “ja, een rimpel meer”
je wordt al echt een ouwe heer
maar voor je denkt “hoe moet dat nou”
pakt ze je hand en lacht naar jou
de glimlach van een kind doet je beseffen dat je leeft
de glimlach van een kind dat nog een leven voor zich heeft
dat leven is de moeite waard
met soms wel wat verdriet, maar met liefde, geluk en plezier in ´t verschiet
de glimlach van een kind dat met een trein speelt of een pop
z’n glimlach maakt je blij daar kan geen feest meer tegen op
wat geeft het dat je ouder wordt dat maakt toch niets meer uit
want je voelt je gelukkig al heb je geen duit
De glimlach van een kind doet je beseffen dat je leeft en maakt je gelukkig – dat is de onsterfelijke waarheid die de kern van het nummer vormt en waarvan we meteen zijn doordrongen als we naar deze foto kijken:
Dat een lachend kind je gelukkig maakt is een cliché, natuurlijk, maar daarom is het, dunkt me, niet minder raadselachtig. Want waaróm wordt ik zo vrolijk van bovenstaand – generiek – plaatje? Als het nu mijn eigen kinderen waren, of als ik ze tenminste persoonlijk zou kennen, dan was het logisch dat hun welzijn – hun vrolijkheid – mij ter harte zou gaan. Een glimlach op hun gezicht zou ik dan lezen als een signaal dat het goed met hen ging, en dat zou ik uiteraard waarderen.
Maar bij deze kinderen ben ik zelf niet betrokken. Ik weet niet wie ze zijn, ik weet niet hoe het met ze is, ik weet niet eens of het echte kinderen zijn of dat de afbeelding door de computer is verzonnen. En dat doet er voor mijn reactie ook helemaal niet toe, ik word net zo blij van deze afbeelding
Of deze
En dit zijn allebei niet bestaande, door de computer gegenereerde gezichten, van een enigzins creepy website over niet bestaande personen.
En het opmerkelijke is: hoewel ik weet dat deze twee jongetjes niet echt bestaan, wordt ik toch beroerd door hun lach. Zo sterk werkt het mechanisme, kennelijk.
Verbinding
Waarin schuilt de magie van een kinderlach? Ik denk dat het iets te maken moet hebben met de volledige openheid die eruit spreekt, het ontbreken van een doel, een verborgen agenda.
William Blake heeft in een beroemd gedicht gesproken van de Glimlach van Liefde en de Glimlach van Bedrog – de glimlach waar iets achter zit, de glimlach die iets van je wil, maar die dit doel verbergt achter de lach.
Het is bij een kind, en helemaal bij een baby, duidelijk dat zijn of haar glimlach niet geveinsd is en dat het een glimlach uit liefde is. En glimlach, puur uit het plezier van het geven en ontvangen van vreugde.
Een kinderlach ‘wil’ niets, hij wil alleen maar gedeeld worden. Hij vindt zijn vervulling in de verbinding die hij tot stand brengt met de ontvanger van die glimlach, die erop maar op één manier kan reageren: door terug te lachen.
Een kinderlach vraagt wel iets, hij vraagt om gezien te worden. Een glimlachend kind zegt: zie mij, erken mij, herken mij. Ik heb jou nodig, ik zoek verbinding, ik vraag om antwoord, om aanvulling. Als jij ook een verbinding zoekend wezen bent, als jij ook contact en erkenning nodig hebt, laat dat dan zien door terug te lachen.
Een kinderlach is, denk ik, de meest zuivere vorm van communicatie die er is. Het is pure communicatie, pure verbinding, puur contact – zonder inhoud, zonder boodschap. Of anders gezegd: de glimlach van een kind heeft maar één boodschap: communiceer!
Geschenk
De glimlach van een kind is een geschenk. Het is geen betaling of ruilmiddel – of bedrog – het is spontaan, zonder oorzaak of reden, een schepping uit het niets. Daarom is zo’n glimlach, zoals elk geschenk, ook een soort van wonder.
Een glimlach van liefde is een wonder dat ons duidelijk maakt dat wij uit het niets verbinding kunnen scheppen. Liefde. En de kennis waarmee het kind wordt geboren is deze: dat wij leven bij de gratie van niet betaalde, niet afgedwongen, niet verdiende liefde. Bij de gratie van wederkerigheid die geen ruilhandel is, geen betalingsverkeer, geen economie. Maar die een wederkerigheid van geschenken is, geschenken die moeten worden beantwoord of doorgegeven.
Die wederkerigheid ervaren, is volgens mij wat we met ‘geluk’ bedoelen.
Geschenken ontvangen doet ons verlangen, zelf ook weer te schenken. Daarom beantwoorden wij automatisch de glimlach van een kind met de enig juiste vorm van wederkerigheid: we lachen terug. En we worden blij omdat we beseffen met het kind een verbinding te zijn aangegaan, omdat die verbinding het diepste wezen van ons menszijn uitdrukt.
En ook al word je ouder of heb je geen duit: de glimlach van een kind maakt je gelukkig. (Sterker nog: zelfs de gedachte aan een glimlach maakt je al gelukkig – alleen al het horen van Willy Alberti of het lezen van de tekst wekt al een glimlach in je op.) Want het leven, dat is de moeite waard.
Geef een filosofisch gesprek cadeau!
