Ga rustig zitten. Kijk eens om je heen. Hoe is het licht? Vertellen je zintuigen je hoe laat het is, welke tijd van het jaar? Wat hoor je? verkeer of vogels? Is het lekker warm, of zit je een beetje te kleumen? Of is het eigenlijk te warm, of te vochtig?
Hoe voel je jezelf? Fit, of een beetje under the weather? Ben je relaxt, of vol je jezelf ene beetje opgejaagd?
Hier is een moment voor jezelf.
Begin met het lezen van het volgende gedicht, en de bijbehorende bezinning.
Waarschuwing – Jenny Joseph
Als ik een oude vrouw ben zal ik paars dragen
Met een rode hoed die niet past, en me niet staat.
En ik zal m’n pensioen uitgeven aan cognac en zomerhandschoenen
En satijnen sandalen, en zeggen dat we geen geld hebben voor boter.
Ik zal op de stoep gaan zitten als ik moe ben
En monsters in winkels verslinden en op alarmknoppen drukken
En mijn stok langs hekken slepen
En de soberheid van mijn jeugd goedmaken.
Ik zal in mijn slippers de regen ingaan
En bloemen in andermans’ tuinen plukken
En leren spugen.
Jij kunt afschuwelijke overhemden dragen en dikker worden
En drie pond worst tegelijk eten
Of een week lang alleen brood en augurken
En pannen en potten verzamelen en dingen in dozen.
Maar nu moeten we kleren hebben die ons droog houden
En onze huur betalen en op straat niet vloeken
En een goed voorbeeld geven voor de kinderen
We moeten etentjes met vrienden hebben en de kranten lezen.
Maar misschien moet ik alvast een beetje oefenen?
Zodat mensen die me kennen niet geschokt en verrast zullen zijn
Als ik ineens oud ben, en paars begin te dragen.
Vrijheid
Het gedicht ‘Waarschuwing’ van Jenny Joseph toont een fantasie van vrijheid, van een jonge persoon of eentje van middelbare leeftijd, over een fase waarin zij en haar echtgenoot oud zullen zijn. Als bejaarden zullen ze zich niet meer ‘sober’ hoeven te gedragen, maar mogen ze doen wat ze willen – slecht zittende, lelijke kleren dragen, ongezonde dingen eten, asociaal gedrag vertonen.
En we herkennen misschien die fantasie, die zo aanlokkelijk lijkt, nu we dat allemaal niet mogen. Nu we een goed voorbeeld moeten geven voor de kinderen, door verstandige kleren te dragen, en de huur netjes op tijd te betalen, en niet in het openbaar te vloeken. Door vrienden voor etentjes uit te nodigen en het nieuws bij te houden.
Vrijheid is anticonformisme – is doen wat je wilt, niet wat je geacht wordt te doen: dat is de gedachte achter ‘Waarschuwing’.
Met evenveel recht zouden we die gedachte echter ook om kunnen draaien en stellen: vrijheid is conformisme, is datgene doen waarvan we samen hebben bedacht dat het goed voor ons is.
De Duitse filosoof Georg Wilhelm Friedrich Hegel heeft het ooit zo gezegd (ik parafraseer): vrijheid betekent niet doen wat je wilt, maar doen wat verstandig is. Vrije wil zonder gedachten, zonder redenen, is alleen maar willekeur. Wie zich bij het uitkiezen van garderobe of maaltijd alleen door impulsen laat leiden is geen vrij mens, maar eerder een slaaf.
Natuurlijk, op een bepaalde manier zijn we ‘vrij’ om te eten wat we willen, te dragen wat we willen, te doen wat we willen, ook als dat afwijkt van wat anderen van ons verwachten. Ook als de enige reden om bepaald gedrag te vertonen, is dat we ‘er zin in hebben.’
Een hogere vorm van vrijheid is echter om samen met anderen af te spreken dat mensen hun huur betalen, zich kleden op een manier die hen voordelig uit doet komen en hun kinderen proberen op te voeden tot goede burgers.
In dat licht is het ook wat schrijnend dat tegenstanders van de beperkende corona-maatregelen hun strijd als eentje voor vrijheid neerzetten. Dat ze spreken over social distancing als een vorm van dictatuur. Dat ze met automatische geweren het parlement bestormen, zoals in de Amerikaanse staat Michigan, en dat Trump tweet: Bevrijd Michigan!
Koning Willem-Alexander onderstreepte maandag in zijn 4 mei-toespraak het verschil tussen onze vrijwillige, zelf opgelegde inperking van vrijheden, en de inperking door een bezetter, die geen poging deed ons van de wenselijkheid van zijn maatregelen te overtuigen, maar ze gewoon met geweld oplegde: “Nu maken we zelf een keuze. In het belang van leven en gezondheid. Toen wérd de keuze voor ons gemaakt.”
Dus. Als we deze week vieren dat we 75 jaar vrij zijn, dan wil ik voorstellen dat we niet zozeer de vrijheid vieren om paars te dragen en alleen augurken te eten, maar de vrijheid om samen te besluiten dat we onze rekeningen betalen en geen bloemen in andermans tuin plukken.
Wees twee minuten stil en bedenk wat vrijheid voor jou betekent:
En luister dan naar het nummer “Think” van Aretha Franklin, zodat je voortaan bij het woord ‘vrijheid’ altijd aan het woord ‘denken’ wordt herinnerd…
Geef een filosofisch gesprek cadeau!
