Donald Trump is nu zes weken president van Amerika en het is niet teveel gezegd wanneer ik concludeer dat we nu in een andere wereld leven dan vóór 20 januari. In wat voor wereld? In eentje waarin bondgenootschappen niets meer betekenen, grenzen ter discussie staan, namen arbitrair gewijzigd worden en – fundamenteler – woorden hun betekenis hebben verloren.
Op wie de ‘normale’ pre-trumpiaanse wereld koestert, komt de nieuwe orde over als een droom, of eerder een nachtmerrie. Er lijkt een bepaalde logica achter de initiatieven van het Witte Huis te zitten, maar die logica is moeilijk te doorgronden. Het beleid zit vol tegenspraken en paradoxen , je kunt nergens je vinger op leggen want iets is verschenen en weer verdwenen voordat je beseft wat er gebeurd is. Maatregelen worden het ene moment aangekondigd en het andere moment al weer teruggetrokken. Bezuinigingen worden opgevoerd en weer afgevoerd – alsof ze zijn bedacht door de Witte Koningin van Spiegelland: jam gisteren of morgen, maar nooit vandaag.
Om te beginnen: wie is er eigenlijk de baas in het Witte Huis? De federale overheid lijkt momenteel niet geleid te worden door Trump en de door hem benoemde ministers, maar eerder door de functieloze Elon Musk.
Musk leidt het buiten-wettige departement – wat dus ook geen echt departement is – DOGE: Department Of Government Efficiency. (Is er een modern woord meer ‘Carrollaans’ dan het neologisme Dogeing?) Zijn mensen – grotendeels jonge IT-ers zonder enige werkervaring – analyseren (als we het heel vriendelijk stellen) afdelingen van de Amerikaanse overheid, zogenaamd om verspilling, misbruik en corruptie te bestrijden. Budgetten worden daarbij gekort, bevroren of helemaal afgeschaft. Mensen worden op non-actief gesteld of ontslagen. Gehele overheidsdiensten worden stilgelegd en gesloten.
Musk gaat met de federale overheid ruwweg om zoals met Twitter, toen hij dat net had overgenomen. Uiteindelijk ontsloeg hij 80% van de staf daar, zonder een plan, wat leidde tot aanhoudende chaos en het verdampen van miljarden van zijn investering. Maar dat leek hem niet te deren. Het omgedoopte X lijkt gerund te worden volgens maar één maatstaf: What would Elon like? En Elon houdt van disruptie, chaos, korte termijn resultaten en – vooral – heel veel aandacht en lof voor hemzelf.
Wonderland
Dat Musk de overheid beschouwt als een bedrijf is raar, maar niet schokkend. Dat hij het beschouwt als zijn eigen bedrijf is dat wel.
Het bizarre is namelijk dat Musk volgens zeggen van de Amerikaans regering niet het hoofd van DOGE is en ook niet voor DOGE werkt. Het is dan ook niet duidelijk met welke autoriteit Musk vorige week 2,4 miljoen ambtenaren een mail stuurde om te eisen dat ze hun baan zouden rechtvaardigen, op straffe van onmiddellijk ontslag. Meerdere ministeries verboden hun medewerkers om op die mail te reageren, wat de eerste kabinetsvergadering van afgelopen donderdag nog opmerkelijker maakt. Trump riep daar immers zijn ministers op om een hand op te steken als ze ongelukkig waren met Musks optreden – maar niemand reageerde, ook niet de kabinetsleden wier ministerie Musks email hadden afgewezen.
De oproep om een mening over Musk en DOGE te uiten had een hoog Hartenvrouw gehalte – als in: ‘hun kop eraf’ als ze het met Elon oneens zijn!
En daarmee kom ik bij mijn belangrijkste invalshoek, die zich opdringt wanneer ik naar Trump en Musk kijk: dat we ons met hen in Wonderland bevinden. Maar helaas niet in de hoedanigheid van een gast als Alice, maar in die van een inwoner – het witte konijn, de Gekke Hoedenmaker of de speelkaarten.
Het sterkste werpt de vergelijking zich op wanneer je rechtse Amerikaanse media bekijkt en daar Republikeinen, MAGA-aanhangers en rechtse spindokters hoort. Het is de vanzelfsprekende manier waarop ze hun posities veranderen – van pro-Oekraïne naar pro-Rusland – hun woorden ontkennen – “Heb ik gezegd dat Zelensky een dictator is?” of in totale nonsens vervallen – Trump in alle persconferenties. En dan de totale acceptatie van interviewer of panel, het gebrek aan enige kritische distantie, de volledige ondersteuning van alle bullshit. Je gaat als kijker twijfelen aan je eigen inschattingen, je oude zekerheden. Was Rusland nu onze vijand of niet? Is Poetin wel een dictator? Of is juist Zelensky dat?
In de nieuwe wereld van Trump en Musk zijn realiteit en droom (of nachtmerrie) niet meer te ontwarren. Mensen spreken in non sequiturs. (“Poetin heeft geleden onder de Russia hoax. En dat kwam uit Hunter Bidens slaapkamer.”) Of in onbedoelde dubbelzinnigheden (Trumps verwarring tussen asylum seeker -asielzoeker – en asylum inmate – bewoner van een ‘gekkenhuis’; zijn kenschets van rare earth materials – zeldzame aardmetalen – als raw earth – ruwe aarde; en duizend andere voorbeelden).
Puur semantische gebaren – de omdoping van Golf van Mexico in Golf van Amerika – worden gevierd als triomfen. En er is geen verschil meer tussen winnen en verliezen omdat beide termen hun betekenis hebben verloren (zoals in Wonderland ‘do cats eat bats’ hetzelfde betekent als ‘do bats eat cats’ als je geen van beide vragen kunt beantwoorden).
Vijandschap en angst
Echte gesprekken zijn niet meer mogelijk (zie Zelensky’s ontvangst in het Witte Huis, of alle conversaties op Fox News). Net als in Wonderland is elke persoon een flat character, een vriend of vijand – en elke uitwisseling verzandt in feestelijke eensgezindheid of geïrriteerde tegenspraak. Kijk naar Amerikaanse politiek en je ziet de voortdurende neiging om mensen tegen te spreken of aan te vallen die Lewis Carroll ook heeft geportretteerd in de Rups, Tweedledom en Tweedledee, de rode en witte koningin, de Cheshire Kat en vooral Humpty Dumpty. Hoe beleefd en omzichtig Alice ook te werk gaat, de Wonder- en Spiegelland inwoners weten altijd iets te vinden om te bekritiseren, of een reden om zich beledigd te voelen. Waardoor elke ontmoeting uitdraait op een ruzie of in totale wanorde eindigt. Zo converseert rechts Amerika nu permanent.
Die Trumpiaanse wereld wordt geregeerd door angst, zoals Wonderland wordt gedomineerd door de paranoia van de Hartenkoningin.
De heerser van Trump- of Muskland kan namelijk niet worden tegengesproken of zelfs gecorrigeerd, maar alleen worden gevleid. Degenen die dat niet kunnen of willen worden weggewerkt, ook als dat de werking van bedrijf of regering ontregelt (vergelijk hoe in Wonderland de Hartenvrouw haar geliefde croquetspel om zeep helpt door de meeste spelers te laten afvoeren – door de soldaten, die zelf de poortjes vormen).
Met zo’n despoot valt ook niet te onderhandelen. Net zoals de rechtspraak van de Hartenvrouw uitgaat van ‘straf eerst, oordeel later’, hanteren Trump en Musk als motto ‘deal eerst, onderhandelen later’. Elk openingsbod is meteen ook het eindresultaat en moet door de onderhandelingspartner geaccepteerd worden, ook als die daar geen enkele reden voor heeft. En ‘bemiddeling’ door Trump in een conflict (Hamas-Israel, Rusland-Oekraïne) betekent dat hij één kant kiest en van de andere partij eist dat die zich overgeeft.
Onderhandelen, bemiddelen – ook deze woorden hebben nu hun betekenis verloren, naast ‘bondgenoot’ en ‘vijand’. Woorden betekenen helemaal niets meer, behalve wat de spreker zegt dat ze betekenen. En daarmee zijn we overgeleverd aan de logica van Humpty Dumpty (die trouwens een verrassende gelijkenis met Elon Musk vertoont, of ben ik de enige die dat ziet?):
‘There’s glory for you!’ ‘I don’t know what you mean by “glory”,’ Alice said. Humpty Dumpty smiled contemptuously. ‘Of course you don’t — till I tell you. I meant “there’s a nice knock-down argument for you!”‘ ‘But “glory” doesn’t mean “a nice knock-down argument”,’ Alice objected. ‘When I use a word,’ Humpty Dumpty said, in rather a scornful tone, ‘it means just what I choose it to mean — neither more nor less.’ ‘The question is,’ said Alice, ‘whether you can make words mean so many different things.’ ‘The question is,’ said Humpty Dumpty, ‘which is to be master — that’s all.’
Je afvragen of je een woord alle betekenissen kunt laten hebben die je wenst – dat is oude politiek, oude journalistiek. Beseffen dat het alleen om macht gaat – dat is modern, Trumpiaans en Muskiaans bestuur. En dan hoef je mensen niet meer te overtuigen met argumenten, je kunt gewoon bepalen wat de werkelijkheid is en wat woorden betekenen.
DOGE-ing
Het spontaan gebruikte woord DOGE-ing bijvoorbeeld. Als je Amerikaanse ambtenaren zou vragen, zou de betekenis daarvan ongeveer als volgt zijn: een stel onervaren IT-ers op een organisatie afsturen en die de boel volledig laten verneuken. Als je Musk of rechtse commentatoren om opheldering zou vragen, zouden zij dogeing eerder definiëren als het rücksichtsloos aanpakken van verspilling, misbruik en fraude. En als die definitie het wint, en daar lijkt het voorlopig op, verdwijnt achter die betekenis de wrede werkelijkheid: dat Musk DOGE (of Trump, die dan een executive order uitvaardigt) afstuurt op alle Amerikaanse instellingen die zijn bedrijven controleren, onderzoeken en voor regelbreuk vervolgen:
- USAID onderzocht de rol van Starlink satellieten in Oekraïne. Dit departement is nu nagenoeg opgeheven en de inspecteur-generaal ontslagen.
- Het Consumer Financial Protection Bureau onderzocht 300 klachten over Tesla en was bezig de samenwerking tussen X en Visa onder de loep te nemen. “Delete CFPB” tweette Musk. De nieuwe door Trump benoemde directeur heeft het bureau gesloten.
- Department of Labor-afdelingen hadden meer dan een dozijn lopende onderzoeken betreffende Tesla en SpaceX. Die afdelingen werden gesloten en de directeurs ontslagen.
- De Environmental Protection Agency spande meerdere rechtszaken aan tegen Tesla. Ook hier werd de inspecteur-generaal ontslagen.
- De Federal Election Commission onderzocht de financiering van Trump door een organisatie van Musk. De directeur werd ontslagen.
- Het Department of the Interior, dat milieuregels handhaaft, controleert de lanceringsplaats van SpaceX op een manier die Musk ‘ontoelaatbaar’ heeft genoemd. De inspecteur-generaal is ontslagen.
- Het Department of Justice heeft meerdere onderzoeken en rechtszaken lopen over en tegen Tesla en SpaceX. Topjuristen zijn ontslagen.
- De Security and Exchange Commission spande een proces aan tegen Musk voor misleiding van beleggers. De directeur stapte op voordat Trump hem kon ontslaan.
Dogeing indeed! Het is zoals Humpty Dumpty even verderop in het verhaal uitlegt: als je een woord maar genoeg betaalt, kun je het een heleboel dingen laten betekenen.
Kortom.
Wie betaalt bepaalt.
Wie betaalt is de baas.
In Wonderland en in Amerika.
Vreemdeder en vreemdeder.
Geef een filosofisch gesprek cadeau!
