In september besteedde ik een paar artikelen aan de kunst om het verhaal te vertellen dat een verkiezing jou kant op doet gaan Op een bepaalde manier is een verkiezing namelijk, zeker de Amerikaanse presidentsverkiezing, een strijd tussen verschillende verhaallijnen. Hoe een campagne beschouwd wordt, hoe hij in een simpel schema en meestal met een enkele slogan wordt samengevat: dat bepaalt de uitslag. Niet verschillende beleidsvoorstellen en hun aantrekkingskracht.
In september betoogde ik dat Kamala Harris het winnende verhaal vertelde: namelijk een verhaal met een komedie-plot, het populairste verhaalplot uit de westerse geschiedenis. Donald Trump wist daar slechts negativiteit tegenover te stellen, en een zwakkere variant van zijn MAGA-verhaal uit 2016. In de strijd tussen Harris-‘joy’ en Trump-woede leek me Trump weinig kans te maken. En eigenlijk denk ik dat nog steeds. Wat ik echter niet had verwacht, is dat het tussen eind september en nu zo spannend zou blijven – en dat vele peilingen zelfs op verkiezingsdag een Trump-zege zouden voorspellen. Hoewel ik die zege nog steeds onwaarschijnlijk acht (ik zal later uitleggen waarom), heb ik mij zeker verkeken op het slot van de campagne.
Wat had ik niet zien aankomen?
Spannend slot
Even resumeren.
Hoe wij naar verkiezingen – en alle verhalen – kijken is beschreven door Christopher Booker, in zijn boek The Seven Basic Plots.
Volgens Booker worden verhalen gekenmerkt door twee dingen: of ze goed dan wel slecht aflopen (vanuit het standpunt van de hoofdpersoon) en hoe die afloop wordt bereikt. Vrijwel alle verhalen, zeker in onze Westerse traditie, voldoen aan één of meer van zeven basisschema’s:
- Het Monster Overwinnen (Japie en de bonenstaak)
- Van Krantenjongen tot Miljonair (Oliver Twist)
- Queeste (The Lord of the Rings)
- Reis en Terugkeer (Gullivers reizen)
- Komedie (Figaro)
- Tragedie (Oedipus)
- Wedergeboorte (Evangelie)
Zoals ik eerder heb gememoreerd, is er geen plot populairder dan dat van de komedie.
De komedie start met een kleinere of grotere wereld die is bevangen door verwarring, onzekerheid en frustratie; mensen zijn van elkaar gescheiden en/of van hun eigen diepste zelf. Donkere karakters ontkennen het leven, knevelen andere mensen, hun daden en hun gedachten; de leugen regeert. Er is geen liefde, maar voornamelijk woede, hebzucht, jaloezie, verraad en zelfingenomenheid.
De held/heldin, afkomstig uit een ‘inferieure’ en machteloze groep (jong, arm, vrouwelijk) brengt een nieuwe waarheid naar het superieure, hogere niveau, naar de machthebbers. De verwarring verdwijnt, de waarheid komt aan het licht. Er komt plaats voor het nieuwe.
De machthebber aanvaardt de nieuwe waarheid en verandert van een donker in een licht karakter. Als hij/zij dat niet doet, wordt hij door de ‘lichtbrenger’ ter zijde geschoven. De familie, het dorp, de stad, het land wordt geheeld. Geliefden (her)vinden elkaar, alles krijgt zijn correcte plek. Het leven herneemt zijn juiste koers.
Na haar overname van de Democratische nominatie deed Kamala Harris alles om een komisch plot op te roepen. Ze was de ‘jonge’, vrouwelijke heldin die de waarheid van de nieuwe politieke generatie naar het hoogste podium bracht. De verwarring, onzekerheid en stagnatie van de oude situatie (Biden-Trump) verdween. Woede, hebzucht, jaloezie (de emoties van Trump en co.) werden afgezet tegen de joy, de vrolijkheid, het enthousiasme en optimisme (Harris en Walz). Bij de intuïtieve keuze van Harris voor running mate Tim Walz was er zelfs de ondertoon van een romcom, zeker als je ze samen op een podium of bij een interview elkaars zinnen zag afmaken en (mild) bespotten.
In september leek me dit een onoverwinnelijke combinatie, zeker omdat Trump er de eerste twee maanden niets tegenover wist te stellen. Zijn MAGA-verhaal, een variant van Reis en Terugkeer, klonk niet meer zo overtuigend als bij de eerste campagne in 2016. En zijn onvermoeibare, maar richtingloze aanvallen op Harris/Walz, met de bizarre kwalificaties (communist), de beledigingen (dom, laag-IQ), de niet beklijvende bijnamen (Tampon Tim), leken allemaal hun doel te missen.
En toch leek toen het tij te keren. Ik zeg leek, want ik houd er sterk rekening mee dat de peilingen die de voorsprong van Harris lieten verschrompelen, er naast zitten. Allereerst zijn opiniepeilers altijd bezig de vorige verkiezingen uit te vechten, zoals generaals de vorige oorlog. Omdat peilingen in 2016 en 2020 het aandeel van Trump-stemmers onderschatten, zijn peilers nu als de dood die onderrepresentatie te herhalen. Ik vermoed dat ze daarbij zijn doorgeschoten naar de andere kant. Tweede punt: peilers hebben weinig greep op nieuwe (jonge) kiezers, die door Harris gemotiveerd worden naar de stembus te gaan. En tot slot: peilen is een enorme industrie geworden, van vele honderden miljoenen dollars, waarbij er heel veel slechte nieuwe onderzoeksbureaus zijn. Deze nieuwe bureaus hebben de neiging niet zelfstandig een weloverwogen schatting te maken naar aanleiding van degelijk onderzoek, maar achter andermans peilingen aan te lopen. Dat gebeurt nu ook met de pro-Trump uitslagen, denk ik.
En voornaamste reden waarom ik niet in een overwinning van Trump geloof: het aantal individuele nieuwe donoren aan de campagnes. Ik denk dat die aantallen het relatieve enthousiasme en de winstkansen veel beter aangeven dan vrijblijvende peilingen. En dan zien we dat Harris (stand 16-10-24) ruim zeven miljoen individuele donoren heeft tegen Trump drie miljoen – dus meer dan twee keer zoveel donoren als Trump, zelfs 1,7 miljoen meer dan Joe Biden in 2020. Trump blijft daarentegen zelfs een beetje achter bij zijn aantallen van vier jaar geleden.
Zeven miljoen mensen zijn dus van Harris’ kandidatuur zo enthousiast geworden dat ze haar geld hebben gegeven, velen van hen voor het eerst in hun leven. Ik denk dat dat een veel betere graadmeter van populariteit is dan een opiniepeiling.
Niet dat Harris nu 70% van de stemmen gaat krijgen, zo zit de politiek niet in elkaar (Biden won in 2020 ook niet met 62-38). En de Amerikaanse al helemaal niet. In de VS heerst immers een polarisatie die het bijna onmogelijk maakt voor een kandidaat om boven de 50% uit te komen – 40% van het electoraat heeft sowieso geleerd een hekel aan je te hebben en een deel van de onafhankelijke kiezers zal je om een of andere reden ook niet zien zitten. Zodat het altijd om een paar procent verschil gaat.
Monster
Als het toch spannender uitpakt dan ik vermoed, of als Trump zelfs wint, dan komt dat omdat ik een beetje blind ben geweest voor de verhaallijn van Het Monster Overwinnen, waar Trumps campagne bijna geheel om draait.
De verkiezingen van 2020 gingen ook gedeeltelijk over dat thema, omdat Joe Biden een meerderheid ervan wist te overtuigen dat het ‘monster’ van president Trump, met zijn chaotische communicatie, zijn lawine aan leugens, zijn verdeeldheid en haat – en zijn falende corona-aanpak – overwonnen moest worden.
Een beetje verscholen achter het democratische verhaal hadden de Republikeinen echter aan een eigen variant van HMO gewerkt, met complottheorieën waar tientallen miljoenen Amerikanen in geloofden. De belangrijkste was die van (anonieme) internet-goeroe Q-Anon, volgens welke Democraten een nationale bende van pedofielen vormden die door president Trump zou worden ontmanteld.
Het geloof in deze theorieën vormde na de verkiezingen van 2020 een vruchtbare bodem voor een nieuw complot, waarbij Trump zogenaamd de verkiezingen zou hebben gewonnen maar dit door fraude was omgedraaid. Maanden bouwde Trump (zonder enig bewijs) aan dit verhaal van de Democraten als verkiezing-stelende monsters die moesten worden tegengehouden, tot zijn aanhangers op 6 januari 2021 het Capitool bestormden om het monster (Trumps eigen vice-president, Mike Pence) eruit te slepen.
Die aanval mislukte en Trump raakte het Witte Huis kwijt, maar hij maakte het Monster-verhaal kern van een nieuw verbond met Republikeinse kiezers en politici. In Trumps verhaal deinzen zijn tegenstanders voor niets terug om Trump af te stoppen: ze liegen over wat hij zegt en doet, ze stelen zijn stemmen bij de verkiezingen, ze verzinnen nep-aanklachten waarmee ze hem voor het gerecht dagen.
In de afgelopen vier jaar draaide Trumps boodschap vrijwel alleen nog maar om HMO. Er kwam geen beleidsvoorstel meer uit zijn mond, de conservatieve maar optimistische riedel van Make America Great Again (Reis en Terugkeer) werd nog maar zelden, en dan zonder veel overtuiging, afgedraaid.
Waar Trump tegenwoordig nog aanhangers weet te mobiliseren, bijvoorbeeld om hem geld te geven, is dat ook nooit wanneer hij zijn plannen presenteert of überhaupt politiek bedrijft. Trump krijgt alleen een boost in donaties wanneer ‘Het Monster’ hem bedreigt – door een veroordeling in de rechtbank (30 mei) of een aanslag op zijn leven (13 juli). Een politieke gebeurtenis als het enige verkiezingsdebat (10 september) leverde Trump maar 22.000 nieuwe donoren op, nauwelijks een golfje in zijn statistiek (Harris kreeg daarentegen 152.000 nieuwe gevers).
In de laatste weken sprak Trump elke dag tijdens meerdere verkiezingsbijeenkomsten en daarbij speelden de economie en de immigratie nog maar een kleine bijrol. Het ging in zijn betogen alleen nog maar over tegenstanders en critici als Liz Cheney, Nancy Pelosi, John Kelly, Adam Schiff, Michelle Obama… het was all monster all the time. Alle Democraten waren terrible, horrible, crooked, crazy. De vijanden van Trump verdienden de gevangenis, verbanning, het vuurpeloton. Liz Cheney mocht in een oorlogsgebied worden gedropt. Mensen van de pers mochten door terroristen worden vermoord.
En Trumps aanhangers lachten, en klapten.
Nogmaals: ik denk dat de retoriek van HMO het verliest van de positieve boodschap van de komedie. Ik denk dat een grote coalitie van vrouwen en jonge kiezers Harris als lichtbrenger aanvaardt en haar tot heldin van hun 2024-verhaal zal maken. Maar ik kan het mis hebben, en dan is dat omdat HMO een emotioneel en krachtig verhaal is, dat in een extreem gepolariseerd land net tot een meerderheid zou kunnen leiden, waarschijnlijk niet in het aantal stemmen (de popular vote) maar wellicht in het aantal kiespersonen. En dan is de Amerikaanse komedie definitief veranderd in de Amerikaanse horror show.
Geef een filosofisch gesprek cadeau!
