De laatste toevoeging van dit woordenboek betrof een term van Donald Trump. Aan deze bullshitter in chief zou je een aparte afdeling kunnen wijden, maar ik beperk me nu even tot een begrip dat de laatste maanden een opmars maakte in zijn taalgebruik: ‘de media’.
Nu zult u zeggen: ‘de media’, hoe kan dat een bullshit-term zijn? – het is gewoon een verzamelnaam voor kranten, radio-en tv-zenders en websites.
Maar niet zoals Donald Trump hem gebruikt.
Ik moet dit trouwens meteen aanvullen: er zijn meer mensen die ‘de media’ niet als neutrale term maar als bullshit gebruiken. In Nederland bijvoorbeeld iemand als Leon de Winter. Maar ik denk dat, als Donald Trump het bullshit-gebruik al niet verzonnen heeft, hij het toch verspreid heeft en er zonder hem geen lemma in dit woordenboek zou zijn.
Dus.
Wat bedoelt Donald Trump als hij het over ‘de media’ heeft?
Hij bedoelt zijn tegenstanders.
Zijn alle media tegenstanders van Trump? Nee, natuurlijk niet. De belangrijkste kabelzender van de VS, Fox News, is zo pro-Trump dat hij weleens spottend als staats-tv wordt omschreven. Grote, populaire rechtse kranten als de New York Post, de Boston Herald of de Washington Examiner zingen ook dagelijks Trump’s lof.
Maar die nuance past niet in Trump’s plaatje.
Trump heeft in de afgelopen jaren een model van communicatie ontwikkeld, waarbij het essentieel is om alle media over één kam te scheren en ze allemaal bij zijn tegenstanders in te delen. Bij de oppositie. Sterker nog: voor Trump zijn niet de Democraten de oppositie – de media zijn dat. Vlak na de inauguratie maakte Trump’s hoofdstrateeg Steve Bannon dat al duidelijk in een interview met de New York Times:
De media zijn de oppositiepartij. Jullie zijn de oppositiepartij. Niet de Democratische partij. Jullie zijn de oppositiepartij. De media zijn de oppositiepartij.
In Trump’s gebruik van ‘de media’ speelt een dubbele logica mee. Volgens de openbare, expliciete logica zijn de media ’tegen hem’ omdat ze hem haten. Daarom geven ze ook de ‘feiten’ verkeerd weer. Hoewel Trump’s regering het geweldig doet en het met Amerika heel goed gaat, is de berichtgeving over Trump voor 90% negatief. Hoe kan dat? Omdat het de Fake News Media (altijd hoofdletters) zijn, de ware Enemy of the People.
Dat is de expliciete logica. ‘De media’ (en daarbij negeert Trump weer dat grote deel dat op zijn hand is) zijn openlijk vijandig, ze berichten niet zorgvuldig en fair maar inaccuraat en zelfs frauduleus. Daarmee tonen ze zich tegenstanders van Trump en ‘het volk’.
There is great anger in our Country caused in part by inaccurate, and even fraudulent, reporting of the news. The Fake News Media, the true Enemy of the People, must stop the open & obvious hostility & report the news accurately & fairly. That will do much to put out the flame…
— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) 29 oktober 2018
Hoe werkt de geheime, impliciete logica van deze strijd? Precies andersom.
Trump heeft de media nodig als tegenstander, omdat hij alleen zo zijn aanhangers tevreden kan stellen – en meer aanhangers kan werven.
Trump doet wat internet-trollen doen, als ze aandacht en ‘likes’ willen scoren. Hij gebruikt een tactiek met drie stappen, waar de traditionele media steeds weer intrappen. Deze tactiek is beschreven door Danah Boyd, de directeur van Data and Society, een onderzoeksinstituut dat het kruispunt van technologie en maatschappij bestudeert. Volgens Boyd is het doel van de moderne trollen de aandacht van de traditionele media te trekken met iets dat deze media zullen veroordelen en weerleggen. Die veroordeling zal dan mensen opmerkzaam maken op de trol en diens boodschap. Er zijn namelijk een heleboel mensen die bij een afwijzing door kranten en tv denken: is die boodschap wel zo afkeurenswaardig? Of proberen de media iets te verbergen?
Wat zijn de drie stappen?
1. Creëer een spektakel op sociale media en verleid de nieuwsmedia er aandacht aan te besteden. (Vertaald naar Trump: twitter een grove leugen of belediging.)
2. Frame het spektakel door bepaalde catchphrases die het goed doen in zoekmachines (“Crooked Hillary”, “Fake News”, “Little Rocket Man”).
3. Word een ‘digitale martelaar’ om anderen te radicaliseren. (Roep de kritische helft van de media uit tot ‘de media’, die allemaal tegen jou zijn.)
Voor een ‘gewone’ trol is deze tactiek niet zaligmakend. De media kunnen hem of haar namelijk ook gewoon negeren. Dat werkt echter niet wanneer de trol de president van de Verenigde Staten is.
Dat Trump deze tactiek opzettelijk toepast, is door hemzelf toegegeven. Nog tijdens de verkiezingscampagne van 2016 werd hij gevraagd (door journaliste Lesley Stahl) waarom hij voortdurend de media aanviel. En hij antwoordde eerlijk:
Ik doe het om jullie in diskrediet te brengen en omlaag te halen, zodat niemand jullie gelooft als jullie negative verhalen over mij schrijven.
Nu zou dit nog als een geniepige, maar defensieve zet kunnen worden begrepen. maar zo bedoelt en gebruikt Trump zijn tactiek niet. Het is niet alsof er eerst een negatief verhaal komt en Trump vervolgens de boodschappers in een kwaad daglicht probeert te stellen. Trump zorgt er eerst – door leugens en beledigingen – voor dat er een negatief verhaal komt, zodat hij hij vervolgens ‘de media’ kan aanvallen.
En zijn aanhangers vreten het.
Trump is nergens zonder strijd, zonder controverse, zonder vijand. En zijn favoriete vijand is ‘de media’.
In het begin van Trumps’ presidentschap, toen de media trachtten hem zo rustig en objectief mogelijk te behandelen, had Trump het moeilijk. Wetsvoorstellen (inreis-verbod moslims, afschaffing Obamacare) faalden en wapengekletter tegen Noord-Korea of Iran leverde maar weinig aandacht op.
Een andere president zou hieruit misschien motivatie hebben geput om zich meer ‘presidentieel’ te gaan gedragen – om gematigder te worden, rustiger, minder onbehouwen en onbeschoft.
Niet Trump. Zijn instinct was het aantal leugens en beledigingen op te schroeven, tot nieuwsprogramma’s en talkshows alleen nog maar over zijn laatste leugen-tweet of -toespraak gingen.
In dat stadium zijn we nu.
Dagelijks slingert Trump de grofste leugens de wereld in – over Democraten, immigranten, buitenlandse leiders, de economie, het klimaat – en als nieuwsprogramma’s de feiten checken en hem weerleggen, haalt hij uit naar ‘de media’ die de boel oplichten. En zijn populariteit stijgt weer met een paar procent.
En het trieste is: we weten dat Trump zo werkt, en niemand weet er iets tegen te doen. Trump zelf heeft het toegegeven, Steve Bannon heeft het voor ons uitgespeld, voormalig hoofd communicatie van het Witte Huis Anthony Scaramucci heeft de media ervoor gewaarschuwd. Maar iedereen loopt dagelijks weer achter de leugen aan, met het idee dat de waarheid de leugen zal inhalen en verslaan.
Maar de waarheid is Achilles en de leugen is de schildpad.
Dus moet ik met pijn in het hart dit lemma aan het woordenboek van geaccepteerde bullshit toevoegen:
“De media: verzamelterm waardoor media collectief tot vijand kan worden bestempeld; middel om het medium tot de message te maken – en daarmee tot je eigen middel. Zie ook: vijandbeeld, zondebok, groepsdenken, herverkiezing.”
Geef een filosofisch gesprek cadeau!
