Ik ben een praktisch filosoof met de overtuiging dat filosofie ook in de praktijk moet worden geleerd.
Ik heb wijsbegeerte gestudeerd aan de Radboud Universiteit en heb twintig jaar in journalistiek, onderwijs en welzijn gewerkt. Na voltooiing van de studie wijsbegeerte was ik werkzaam voor verschillende organisaties: dagblad De Gelderlander, de Radboud Universiteit, ROC Nijmegen, VluchtelingenWerk en IMC Weekendschool. Tien jaar heb ik een leidinggevende functie gehad.
Hoewel mijn functies ‘verslaggever’, ‘docent’ of ‘manager’ waren, probeerde ik in elke werkkring een wijsgeer te zijn: dat wil zeggen, ik streefde naar wijsheid. Naar wat in de betreffende situatie het juiste was. Ik beschouwde mijn werkomgeving steeds als een school waarin ik meer over mijzelf en over de wereld kon leren.
Naast mijn werk onderzocht ik allerhande bronnen van wijsheid. Natuurlijk de westerse filosofie, waarin ik geschoold ben. Maar ook literatuur, religie, wetenschap en kunst.
Levensvragen komen steeds terug
Wat ik heb geleerd in de afgelopen dertig jaar?
Ik heb geleerd dat er zekere levensvragen zijn die steeds weer terugkomen en die steeds opnieuw om aandacht vragen. Wie ben ik? Wat is een mens? Wat maakt een goed leven uit? Hoe moet iemand in de wereld staan? Deze vragen worden altijd gesteld vanuit een bepaald probleem en een bepaalde situatie. Bijvoorbeeld als je jezelf afvraagt wat voor werk je zoekt; of je kinderen wilt; hoe je moet omgaan met ziekte en dood. De antwoorden die je geeft gelden ook weer alleen voor die situatie en niet voor andere dilemma’s, in andere levensfases. Dan moet je opnieuw met deze vragen aan de slag.
Antwoorden zijn maar voor even, vragen zijn voor altijd.
Hoewel levensvragen slechts tijdelijke antwoorden kennen, biedt het heel veel voldoening ermee bezig te zijn. Het schept verbondenheid met andere mensen, die immers vanuit verwante situaties dezelfde vragen stellen. Het geeft inspiratie, omdat het je alledaagse problemen in een groter kader zet en zo hun betekenis verhoogt. Het geeft energie, omdat de vragen echt ergens over gaan.
Levensvragen los je op door een goede ‘levensfilosofie’
Iedereen heeft, als basis van het handelen, een meer of minder uitgewerkte levensfilosofie. Dit zijn de vooronderstellingen waarop onze overtuigingen gebaseerd zijn, de ‘kernwaarden’ die onze doelen bepalen en manier waarop we die zaken met elkaar verbinden.
Wanneer we bepaalde problemen niet op kunnen lossen en ‘in een kringetje rond blijven draaien’, komt dit vaak omdat onze levensfilosofie niet op orde is. We werken dan met onjuiste vooronderstellingen, streven doelen na die niet met onze waarden overeenkomen, of maken fouten in het verbinden van waarden, overtuigingen en handelingen.
Wijsbegeerte kan dan helpen. Het doet dat door van de cirkel, waarin we rond draaien, een spiraal te maken. Een spiraal die begint ‘in het midden’, op het concrete niveau van een vraag, uitspraak, of handeling. Dan probeer je die te verhelderen door iets verder van de concrete situatie af te gaan staan – door op een abstracter niveau verder te gaan. Bij elke stap naar buiten controleer je of die klopt – volgens de regels van de logica en volgens de jou bekende feiten. Je stopt wanneer je zo ver mogelijk bent gegaan in je spiraal; wanneer je zoveel afstand hebt genomen van je concrete situatie dat die erdoor verhelderd is, maar niet zo ver dat het onderwerp van elke praktische betekenis is ontdaan.
Organisatie-filosofie
Na dertig jaar werken heb ik de volgende conclusie getrokken: veel problemen in organisaties zijn het gevolg van een niet goed doordachte ‘organisatie-filosofie’. Van niet weten ‘waarvoor je op aarde bent’. Van niet weten wat je rol is in de wereld. Van niet consistent zijn in je houding ten opzichte van je klanten, of tegenover het eigen personeel. Van nooit hebben bedacht wat winst (of voortbestaan) je eigenlijk waard is – en wat niet.
Het bewust omgaan met deze vraagstukken, het helder krijgen van wat je nu precies wil met people, planet and profit, is van grote waarde.
Een wijzere organisatie is een betere organisatie.
Geef een filosofisch gesprek cadeau!
