433. De ontologie van het kwaad (V, slot)
De afgelopen weken heb ik mij gebogen over het fenomeen van het kwaad, geïnspireerd door literaire verbeeldingen van het thema in Paradise Lost, Dr. Jekyll and Mr. Hyde en The Confessions of a Justified Sinner. Vorige week bereikte die analyse een tussentijdse, voorlopige conclusie. Kort gezegd: kwaad is een mogelijkheid in de Ontwerp Ruimte van het leven, die werkelijk is geworden nadat dieren wederzijdse samenwerking hadden ontdekt, sociaal-morele emoties hadden ontwikkeld en het vermogen hadden gekregen om op hun handelingen en de...
read more432. Ontologie van het Kwaad (IV)
Wat is het Kwaad? (Of is ‘het kwaad’, met kleine letter, toepasselijker?) Is het slechts het niet kennen van het goede, zoals Socrates dacht? Of, in de woorden van Augustinus, puur de afwezigheid van het goede? Of is kwaad het niet bevolgen van de catgorische imperatief (Kant)? Filosofen en theologen hebben de laatste duizenden jaren geprobeerd om het kwaad te begrijpen, grotendeels vanuit een bepaalde openbaring – een verhaal over God. Redenerend over de aard van een volmaakte, almachtige en goede Schepper kwamen ze...
read more431. Ontologie van het Kwaad (III)
Hoe is de moraal in de wereld gekomen? Hoe komen we aan begrippen als goed en kwaad? Hoe komt het dat we morele oordelen vellen, een geweten hebben, ons schamen? Dit is een ingewikkelde vraag, maar misschien vinden we een ingang als we proberen te analyseren hoe een verschijnsel als altruïsme mogelijk is geworden – in een wereld waarin het vanzelfsprekend lijkt dat iedereen uit eigenbelang handelt. Vorige week heb ik al verklapt dat volgens mij morele overwegingen (redenen, gedragingen) behoren tot de vrij zwevende redenen (free...
read more430. Ontologie van het Kwaad (II)
In 1941 schreef de Argentijnse auteur Jorge Luis Borges een verhaal over een denkbeeldige bibliotheek, De Bibliotheek van Babel, die alle mogelijke boeken van het universum bevat. De opslag bestaat uit duizenden (of miljoenen, of oneindig veel) zeshoekige ruimtes (zoals in een honingraat) verbonden door luchtkokers en gevuld door balkons met boekenrekken. Wanneer je aan de reling van die balkons staat en naar boven of beneden kijkt, zie je nergens een einde. En niemand heeft ooit een zeshoek gevonden die niet door zes andere hexagons omgeven...
read more429. Ontologie van het kwaad (I)
Naar het schijnt heeft de Schotse auteur Robert Louis Stevenson zijn beroemde werk The Strange Case of Dr. Jekyll and Mister Hyde twee keer geschreven. Eerst raffelde hij het werk in drie dagen af, nadat hij het basisidee in een droom had gekregen. Als ‘eenvoudig’ misdaadverhaal liet hij het werk aan zijn vrouw Fanny lezen, die adviseerde het als een allegorie van menselijk goed en kwaad te herschrijven. Stevenson verbrandde de eerste versie en schreef, opnieuw in een paar dagen, een nieuwe – het verhaal dat we nu kennen. De...
read more428. Satan verloren
Vorige week besprak ik hoe onze ideeën over ‘hogere’ of ‘lagere’ wezens gebaseerd zijn op onze projecties vanuit de middle earth die wij bewonen, en hoe die projecties op engelen en duivels ons kunnen leren over de mensen die wij zijn. Met name als de hemel en de hel worden beschreven door een genie als John Milton, die in Paradise Lost meesterlijke inzichten biedt over het Kwaad. Vorige week ging het vooral over het kwaad in de mens, geïllustreerd door de zonde van oermoeder Eva, en hoe feilloos Milton die weet te...
read more427. Zo boven, zo beneden, zo in het midden
Van theoloog Harry Kuitert komt de beroemde uitspraak “Alle spreken over Boven komt van beneden, ook het spreken dat beweert van Boven te komen.” Kuitert bedoelde hiermee dat alle geloof een zaak van menselijke verbeelding is – dat we zaken van beneden, op aarde, projecteren op boven, de hemel – en dat er geen werkelijk ‘spreken van Boven’, dat wil zeggen Gods woord of hemelse boodschap, bestaat. Wanneer mensen aan God denken, aan Jezus, aan engelen, pakken ze menselijke eigenschappen en vergroten die uit....
read more426. Dagverlichting: verraad
Ga rustig zitten. Kijk eens om je heen. Hoe is het licht? Vertellen je zintuigen je hoe laat het is, welke tijd van het jaar? Wat hoor je? verkeer of vogels? Is het lekker warm, of zit je een beetje te kleumen? Of is het eigenlijk te warm, of te vochtig?Hoe voel je jezelf? Fit, of een beetje under the weather? Ben je relaxt, of voel je jezelf een beetje opgejaagd? Hier is een moment voor jezelf. Lees het volgende verhaal: Jason en Medea Het eerste schip ter wereld was de Argo, gebouwd voor een groep van vijftig helden, de Argonauten, onder...
read more425. Wereldkampioen Homo Deus
De laatste weken heb ik op deze plek de ontwikkelingen van de data-revolutie verkend, met als illustratie de invloed van data-analyse op topsport. Mijn onderzoek ging erover of de nieuwe kennis van patronen in topsport de kijk op die sport veranderen – niet alleen van spelers en begeleiders, maar van iedereen. Met andere woorden: als de door wetenschap opgekrikte Homo Deus, de supermens van Yuval Noah Harari, voetbal gaat spelen, wat betekent dit dan voor de geest van het spel? Ik ben geen science fiction schrijver, maar ik wil hier...
read more424. Symbiotische sprongen
De laatste weken heb ik op deze plek geschreven over de nieuwe kijk die data-analyse door computers biedt, en dat toegelicht aan de hand van moderne topsport. In modern honkbal (althans het Amerikaanse baseball) en voetbal worden patronen ontdekt die voor mensen onzichtbaar zijn, maar door bestudering van immense hoeveelheden gegevens door computers kunnen worden opgediept. Deze voorbeelden staan natuurlijk voor een groter vraagstuk, dat van de toepassing van kunstmatige intelligentie. Hoe Artificial Intelligence onze maatschappij, onze...
read moreGeef een filosofisch gesprek cadeau!
