383. Meer dan wat je verdient
Afgelopen week besprak ik Sofokles’ stuk Koning Oedipus en hoe dit een perspectief biedt op het aanvaarden of ontlopen van verantwoordelijkheid. Oedipus’ houding is er eentje van aanvaarding – hoewel hij in zelfverdediging zijn vader heeft gedood en in onwetendheid zijn moeder heeft gehuwd accepteert hij dat deze daden hem schandmerken in de ogen van mensen en goden, en om niemand meer in de ogen te hoeven kijken steekt hij deze uit. Met Oidipous Turannos is echter niet het laatste woord gezegd over Oedipus – niet door Sofokles en niet door de hele westerse traditie,...
Read More353. …en graveerde het hele verhaal op een steen.
Twee jaar geleden startte ik een onderzoek naar heldenverhalen, om te zien of er epen zijn die ons ‘verder helpen’ met onze globale problemen. Die zoektocht was geïnspireerd door een analyse van schrijver C.S. Lewis uit de jaren veertig van de vorige eeuw. In een lezingenreeks over John Milton’s Paradise Lost maakte Lewis een onderscheid tussen zogenaamde primaire en secundaire heldenverhalen. Het primaire epos kent geen patroon, geen ontwerp, geen bedoeling. Glorie en ongeluk wisselen elkaar af, de ene gebeurtenis is even belangrijk of onbelangrijk als de andere. Er is geen enkel resultaat...
Read More335. Kracht versus macht
Het was de week van 4-5 mei en dus werd deze week weer her en der Schindler’s List vertoond, Steven Spielbergs holocaust-epos uit 1993. Op bevrijdingsdag kunde ik mijzelf de tijd om er op Netflix naar te kijken en deze week heb ik ook het oorspronkelijke boek van de Australische schrijver Thomas Keneally herlezen. Dat boek las ik voor het eerst begin jaren tachtig, nog onder de titel Schindler’s Ark. Waarschijnlijk kwam het onder mijn aandacht omdat het in 1982 de Booker Prize won. Om mij niet duidelijke (en zeker niet overtuigende) redenen werd die titel bij de Amerikaanse...
Read More325. Held in eigen ogen
Een paar weken geleden schreef ik over heldenzanger Pindaros en over de onmisbare rol die dichters bij de creatie van helden spelen. Zonder Homeros zouden we Achilles en Odysseus vergeten zijn – of op een heel andere manier gedenken dan we nu doen. Socrates zouden we zonder zijn leerling Plato ook heel anders in herinnering hebben, maar waarschijnlijk zouden we hem niet geheel vergeten zijn. Er bestond in het Athene van de vierde eeuw v.Chr. namelijk een genre van Socratische dialogen dat door meerdere schrijvers werd beoefend. Van hen is soldaat-historicus Xenofon de bekendste en de...
Read More320. De zanger maakt de held
Eerder begon ik mijn analyse van heldenverhalen met de epen van Homeros en concludeerde daarbij dat de Griekse bard ons twee onsterfelijke erfenissen heeft nagelaten: de objectiviteit van heldenverhalen en het prototype van de held in het portret van Achilles. Er was echter een derde nalatenschap verborgen in de Ilias en de Odysseias, die ik nog niet heb genoemd. De derde les van Homeros is eigenlijk verstopt in de andere twee lessen: omdat de Homerische werken ‘objectief’ zijn (en geen lofzangen) en omdat ze over de daden van helden als Achilles en Odysseus gaan, blijft de...
Read More312. De wijze als held
Het meest bijzondere (want afwijkende) heldenverhaal uit de wereldliteratuur is denk ik wel De Rerum Natura – Over de Aard van de Dingen. De Rerum Natura is een leerdicht, geschreven door Titus Lucretius Carus rond 50 v. Chr., in de woelige tijden van Caesar en Cicero, bij het einde van de Romeinse republiek. In dit gedicht van zes boeken en ongeveer 7500 regels legt Lucretius uit wat de leer van de Griekse wijsgeer Epicurus behelst. Epicurus zelf leefde ruim tweehonderd jaar eerder, van 341-270, grotendeels in Athene, waar hij een filosofische school opende. Daar leefde hij met wat...
Read MoreGeef een filosofisch gesprek cadeau!
