406. Transformerende liefde
Als sluitstuk van een analyse van Richard Wagners Ring des Nibelungen wil ik vandaag de finale van dat werk bespreken en beschrijven hoe Wagner de dilemma’s die in vier opera’s gegroeid zijn aan het eind (gedeeltelijk) oplost. We kwamen de vorige keer, bij de schets van Liefde in de Ring, op een punt dat alles verloren leek. In deel 1, zijn de liefde van Alberich voor de Rijndochters en van reus Fasolt voor liefdesgodin Freia al op een deceptie uitgelopen, wat leidt tot een afzweren van liefde en een strijd om de macht. De...
read more405. Liefde’s teloorgang
De afgelopen weken heb ik geanalyseerd hoe het heldenverhaal van Brünnhilde, Siegfried, Wotan en Alberich in Richard Wagners Der Ring des Nibelungen een licht werpt op de huidige maatschappelijke probemen en hoe Wagner ons leert met macht en ressentiment om te gaan. De vorige keer verkenden we de ontwikkelingen van Liefde in de Ring, en moesten helaas constateren dat de muzikale en dramatische ontwikkelingen van dit thema doodlopen in deel vier, Götterdämmerung. Begonnen als een thema verbonden aan liefdesgodin Freia werd het leitmotiv...
read more404. Liefde en macht
In de afgelopen weken heb ik geanalyseerd hoe in Richard Wagners Der Ring des Nibelungen macht wordt geportretteerd, met name in de muzikale ontwikkelingen van de thema’s van twee soorten macht – statusmacht en representatiemacht, gesymboliseerd door respectievelijk dwerg Alberich en oppergod Wotan. Tegenover de macht plaatst Wagner Liefde, maar dan niet in de zin van Love Conquers All. Liefde in de Ring is een gecompliceerd fenomeen dat veel vermag, maar niet alles goed maakt. Er is liefde tussen vader en dochter, broer en...
read more403. Gebroken macht
In het vorige artikel besprak ik de notie van statusmacht, zoals die in Der Ring des Nibelungen van Richard Wagner wordt uitgebeeld, in de persoon van Alberich en vooral in de muzikale motieven die voortkomen uit het centrale symbool van diens macht, de Ring. Vandaag wil ik de motieven verkennen die uitgaan van Alberichs tegenstrever, oppergod Wotan. Wotan is in Wagner’s opera de vertegenwoordiger van de legitieme macht, de macht die we samen hebben gelegd in een scheidsrechter of vertegenwoordiger – iemand die namens ons...
read more402. Nieuwe helden (en schurken)
Om het probleem van ressentiment op te lossen, volstaat het niet een politieke remedie te vinden. Ressentiment wordt namelijk gevoed door statusangst, dat weer gebaseerd is op macht, dat weer gevestigd is op wedijver, dat weer rust op menselijke emoties. Wanneer we iets aan ressentiment willen doen, moeten we dus op psychologisch, economisch, sociaal en politiek niveau werken. Zoals ik al eerder heb geschreven: ik denk dat hiervoor alleen een epos bruikbaar is, een heldenverhaal dat ons, in een mythologische setting, toont welke permanente...
read more401. Een nieuw verhaal
De afgelopen weken – en jaren – heb ik het fenomeen van ressentiment onderzocht, en zijn worteling in statusangst – dat weer geworteld is in schaarste, die weer op machtsstrijd berust. Tegelijk heb ik onderzocht of oude en nieuwe heldenverhalen ons een uitweg bieden en een richting wijzen hoe we uit de fuik van macht, schaarste, statusangst en ressentiment kunnen ontsnappen. In de komende weken wil ik gaan proberen die draden te verbinden en een nieuw verhaal te schetsen, een filosofie van ontsnapping en verlossing. In de...
read more400. Tegen statusangst
De vorige week heb ik onze analyse van ressentiment uitgebreid met het door Jurriën Hamer beschreven fenomeen van onterechte trots. Hoe waardevol de karakterisering van Hamer ook is, zijn remedie tegen deze vorm van ressentiment schiet helaas tekort. De cognitieve dissonantie waarvan onterecht trotse boeren, vervuilers, miljonairs het slachtoffer zijn kan helaas niet worden opgeheven door ze op dit ‘trucje’ van ons ego te wijzen – dat trucje gebruiken we namelijk met een reden, en die reden moet worden weggenomen om...
read more399. De juiste trots
In de lastige situatie waarin we ons bevinden – crisis of niet – lijken oplossingen vaak voor de hand te liggen maar toch moeilijk haalbaar te zijn. We weten dat we minder broeikasgassen en stikstof moeten uitstoten, dat we moeten stoppen met vlees eten en vliegen, maar we doen dat niet. We moeten ons niet afhankelijk maken van onderdrukkende regimes, maar doen dat toch. We moeten erkennen dat mensen in ons midden geschaad zijn door vooroordelen en discriminatie, maar aarzelen om dat toe te geven. Hoe komt dat? Volgens filosoof...
read more398. Dagverlichting: het barre land
Ga rustig zitten. Kijk eens om je heen. Hoe is het licht? Vertellen je zintuigen je hoe laat het is, welke tijd van het jaar? Wat hoor je? verkeer of vogels? Is het lekker warm, of zit je een beetje te kleumen? Of is het eigenlijk te warm, of te vochtig? Hoe voel je jezelf? Fit, of een beetje under the weather? Ben je relaxt, of voel je jezelf een beetje opgejaagd? Hier is een moment voor jezelf. Lees het volgende verhaal en het bijbehorende gedicht: Op een dag reed Parsifal langs een rivier, waar hij twee mannen in een boot zag drijven....
read more397. Dagverlichting: open deur
Ga rustig zitten. Kijk eens om je heen. Hoe is het licht? Vertellen je zintuigen je hoe laat het is, welke tijd van het jaar? Wat hoor je? verkeer of vogels? Is het lekker warm, of zit je een beetje te kleumen? Of is het eigenlijk te warm, of te vochtig? Hoe voel je jezelf? Fit, of een beetje under the weather? Ben je relaxt, of voel je jezelf een beetje opgejaagd? Hier is een moment voor jezelf. Lees het volgende verhaal en het bijbehorende gedicht: Voor de wet (naar Franz Kafka) Er was eens een huis van de wet, met voor de deur een wachter....
read moreGeef een filosofisch gesprek cadeau!
